Rynek tytoniu a polityka fiskalna państwa

Przeczytaj także: Rząd łata budżet: akcyza w górę, pensje budżetówki zamrożone

Centrum im. Adama Smitha prezentuje raport pt. Rynek wyrobów tytoniowych a polityka fiskalna państwa opracowany przez zespół ekspertów pod kierownictwem Roberta Gwiazdowskiego i analizujący implikacje polityki podatkowej na dochody do budżetu państwa, a także sytuację na rynku wyrobów tytoniowych. Branża tytoniowa ma kluczowe znaczenie dla budżetu z uwagi na niemal 10% udział całkowitych podatków pośrednich od wyrobów tytoniowych w ogólnych wpływach budżetowych Polski. Co więcej, łańcuch biznesowy producentów surowca, pierwszych przetwórców tytoniu, producentów wyrobów tytoniowych, jak też dystrybucja hurtowa oraz detaliczna kreuje bezpośrednio lub pośrednio ponad 500 tys. miejsc pracy. - Dlatego tak istotne jest wypracowanie modelu pozwalającego na racjonalne zarządzanie polityką fiskalną państwa i zwiększanie wpływów podatkowych w sposób najmniej szkodzący gospodarce – podkreślają autorzy raportu.

Niestety w kolejnych miesiącach roku 2013 załamują się wpływy z tytułu akcyzy tytoniowej – do sierpnia b.r. straty budżetu państwa z tytułu akcyzy tytoniowej wyniosły już 530 mln w porównaniu z rokiem poprzednim. - Te ulegające załamaniu wpływy budżetowe są bezpośrednim skutkiem spadku wolumenu legalnie konsumowanych papierosów i ucieczką konsumentów do szarej strefy, szczególnie z obszaru papierosów segmentu taniego – podkreśla prof. Robert Gwiazdowski. Niewspółmiernie wysokie tempo podnoszenia akcyzy względem zmian sytuacji makroekonomicznej w Polsce wykreowało efekt załamania historycznego trendu wzrostu wpływów podatkowych od wyrobów tytoniowych, ilustrując klasyczne działanie krzywej Laffera. Wymagania formalne prawa europejskiego dotyczące poziomu akcyzy minimalnej w żaden sposób nie usprawiedliwiają ukształtowania obciążeń podatkowych na poziomie bliskim tym wymogom, jeśli do końca okresu przejściowego dla Polski pozostają 4 lata i możliwe jest stosowanie stawek niższych – wskazują autorzy Raportu. Akcyza minimalna w 2013 roku wynosi 87,5 euro/1000 szt. papierosów, podczas gdy minimalny poziom 90 euro/1000 szt. Polska powinna osiągnąć dopiero w 2018 roku. Niestety polityka wysokiego opodatkowania wyrobów tytoniowych kreuje dogodne środowisko dla rozwoju szarej strefy, której udział w całkowitym rynku wyrobów tytoniowych wzrósł z 12,3% w 2008 roku do ponad 21% w 2012 roku, utracone zaś przez budżet państwa wpływy podatkowe szacowane są na 4,5 mld zł w skali roku.

Według autorów raportu obowiązująca struktura podatku akcyzowego w odniesieniu do papierosów, tj. utrzymywanie stawki procentowej na stałym poziomie 31,41% i dokonywanie podwyżek poprzez stawkę kwotową jest optymalne. W obecnej strukturze, podwyżki akcyzy w jednakowym stopniu dotyczą wszystkich papierosów, niezależnie od segmentu cenowego. Obniżenie stawki procentowej oraz podwyższenie stawki kwotowej prowadziłoby do najmniejszego wzrostu opodatkowania dla papierosów luksusowych a najwyższego dla papierosów tanich, które już obecnie są opodatkowane najbardziej (udział podatku w cenie papierosów tanich to 83% a dla drogich to 78%). Poza przyspieszonym wypychaniem najmniej zamożnych konsumentów do szarej strefy, zmiana struktury prowadziłaby do dobrowolnego i nieuzasadnionego pozbawienia budżetu państwa wpływów akcyzowych z części ceny detalicznej papierosów luksusowych. Oznacza to, że każde zmniejszenie stawki procentowej niesie korzyść szczególnie dla segmentu luksusowego, zdominowanego przez jednego producenta.

Korzyść tego producenta wynikająca z ewentualnego wprowadzenia takiego rozwiązania jest jednocześnie stratą budżetu państwa. - Gdyby zmieniono strukturę akcyzy, w 2013 kwota dodatkowej straty budżetu a jednocześnie zysku dominującego gracza wyniosłaby co najmniej 100 mln złotych – szacuje prof. Gwiazdowski.

Według autorów raportu rozwiązania przyjmowane przez prawodawcę nie powinny prowadzić do nierównego traktowania uczestników rynku i destabilizacji branży oraz jej potencjału gospodarczego, którym są przede wszystkim pracownicy, ponoszący zazwyczaj konsekwencje destabilizacji w postaci utraty miejsc pracy.

- Jednoznacznie oceniamy dotychczasową politykę państwa wobec branży tytoniowej. Jej jedynym pozytywnym elementem było stosowanie w ostatnich latach instrumentu wzrostu akcyzy neutralnego dla branży producentów, poprzez utrzymanie obecnej struktury akcyzy. W pozostałych aspektach polityka ta przynosi porażkę wynikającą ze skutków zbyt agresywnych podwyżek– konkluduje Gwiazdowski.