Komisja Europejska a swoboda przepływu osób w UE

Przeczytaj także: Więcej pracy w Europie

Niepracujący mobilni obywatele UE (studenci, uczniowie, emeryci, osoby poszukujące pracy, niepracujący członkowie rodzin) stanowią tylko niewielką część łącznej liczby mobilnych obywateli UE. Ponadto 64% z nich pracowało wcześniej w swoim obecnym państwie zamieszkania. 79% tych obywateli żyje w gospodarstwie domowym, w którym przynajmniej jedna osoba pracuje. Ogólny odsetek osób nieaktywnych wśród obywateli mobilnych wewnątrz UE zmniejszył się od 2005 do 2012 r. z 34,1% do 30,7%.

Swobodny przepływ osób został zapisany w traktatach UE. Stanowi zasadniczy element jednolitego rynku i leży u podstaw jego sukcesu: umożliwiając ludziom zagraniczne podróże i zakupy, pobudza wzrost gospodarczy. Jednak ze swobodnego przepływu osób korzystają nie tylko pracownicy, ale też gospodarki państw członkowskich – umożliwia on obsadzanie miejsc pracy na unijnym rynku pracy osobami o właściwych umiejętnościach. Pomimo kryzysu gospodarczego w UE wciąż nieobsadzonych pozostaje ok. 2 mln stanowisk.

W komunikacie na temat swobodnego przemieszczania się, przyjętym przez Komisję Europejską dnia 25 listopada 2013 r., podkreślono, że państwa członkowskie i instytucje UE ponoszą wspólną odpowiedzialność za zapewnienie przestrzegania praw obywateli UE do pobytu i podjęcia pracy w innym kraju UE. W komunikacie określono również konkretne działania, które mają stanowić wsparcie dla państw członkowskich w tym zakresie i pomóc im czerpać w pełni korzyści ze swobodnego przepływu obywateli. W dokumencie programowym wyjaśniono prawo obywateli UE do swobodnego przemieszczania się i kwestię dostępu do świadczeń socjalnych oraz ustosunkowano się do obaw wyrażonych przez niektóre państwa członkowskie w odniesieniu do wyzwania, jakie mobilność może stanowić dla władz lokalnych.

1. Ramy prawne swobodnego przepływu
Na czym polega swobodny przepływ pracowników?

Unijni pracownicy uzyskali możliwość swobodnego podejmowania pracy w innych państwach członkowskich w latach 60. ubiegłego wieku – takie prawo zapisano w unijnych traktatach na samym początku europejskiego projektu w 1957 r. Obecnie prawo to wynika z art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Obejmuje ono zakaz wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w zakresie dostępu do zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.

W rozporządzeniu (UE) nr 492/2011 wyszczególniono prawa pracowników do swobodnego przemieszczania się oraz określono konkretne dziedziny, w których dyskryminacja ze względu na przynależność państwową jest zakazana, w szczególności jeśli chodzi o dostęp do zatrudnienia, warunki pracy, przywileje socjalne i podatkowe, dostęp do szkolenia, członkostwo w związkach zawodowych, dostęp do mieszkań i dostęp dzieci do edukacji.

Przeciwdziałanie dyskryminacji wobec pracowników z innych państw członkowskich oraz szerzenie wiedzy na temat prawa obywateli UE do pracy w innych krajach UE to główne cele wniosku w sprawie dyrektywy mającej ułatwić swobodny przepływ pracowników, przedstawionego przez Komisję pod koniec kwietnia 2013 r. (zob. IP/13/372, MEMO/13/384 i SPEECH/13/373), który w nadchodzących tygodniach ma zostać oficjalnie przyjęty przez Radę Ministrów UE i Parlament Europejski.