Sytuacja gospodarcza: Europa Środkowa i Wschodnia

Przeczytaj także: MFW: tempo wzrostu PKB spadnie w 2008?

Opublikowany przez Narodowy Bank Polski 22 stycznia raport o sytuacji gospodarczej w krajach Europy Środkowej i Wschodniej (EŚW) pokazuje, że tempo wzrostu PKB, które w IV kw. 2012 r. wynosiło 0,0 proc., w III kw. 2013 r. przyspieszyło do 1,3 proc. Ożywienie obserwowane w tym regionie to przede wszystkim efekt poprawiającej się koniunktury w strefie euro. Głównym źródłem wzrostu krajach tego regionu okazał się wzrost produkcji przemysłowej i przyspieszenie eksportu wynikające z rosnącego popytu ze strony głównego partnera handlowego regionu. Tempo wzrostu eksportu zwiększyło się zwłaszcza w Rumunii i na Węgrzech, osłabło natomiast w przypadku dotychczasowych liderów – Słowacji i krajów nadbałtyckich.

Od II kw. 2013 r. odnotowano również, po okresie wyraźnego osłabienia w 2012 r., powolną odbudowę konsumpcji prywatnej, widoczną w niemal całym regionie, poza Bułgarią. Optymizm konsumentów wynikał głównie ze wzrostu realnych dochodów wskutek obniżającej się inflacji. Temu zjawisku sprzyjało także poluzowanie polityki fiskalnej, oczekiwane także w kolejnych latach. W 2014 i 2015 r. kraje regionu nie planują dalszych podwyżek podatków (z wyjątkiem akcyzy), a w przypadku Chorwacji, Estonii, Łotwy i Węgier nastąpiło lub jest planowane obniżenie stawek PIT i CIT.

Ożywienie w przemyśle nie przełożyło się niestety na poprawę sytuacji na rynkach pracy w państwach EŚW. Wzrost zatrudnienia w większości gospodarek był niemal niezauważalny, a stopa bezrobocia wciąż pozostawała na stosunkowo wysokim poziomie.

Spadek dynamiki cen energii i żywności, czyli czynników o charakterze podażowym oraz wciąż słaby popyt konsumpcyjny w krajach regionu EŚW spowodowały wyraźny spadek inflacji w 2013 r. Średni ważony wskaźnik HICP dla całego regionu osiągnął w listopadzie rekordowo niski poziom 0,7 proc. Czynniki te stały się podstawą łagodzenia polityki monetarnej w krajach regionu stosujących strategię bezpośredniego celu inflacyjnego.

Ostatnie prognozy wzrostu na lata 2014-2015 wskazują, że tempo wzrostu PKB w regionie będzie nadal powoli wzrastać, choć zmieni się jego struktura. Popyt krajowy będzie stopniowo zastępował popyt zagraniczny jako główny czynnik wzrostu w krajach EŚW. Sprzyjać temu będzie akomodacyjna polityka pieniężna, spowolnienie konsolidacji fiskalnej oraz poprawa nastrojów wśród konsumentów i producentów. Jednak najważniejszym czynnikiem napędzającym wzrost PKB w regionie, przynajmniej w I półroczu 2014 r., pozostanie eksport.

Zagrożeniem dla spełnienia się takiego scenariusza może okazać się spowolnienie w strefie euro, które mogłoby spowodować ograniczenie wzrostu w sektorach proeksportowych, przedłużający się proces oddłużania sektora prywatnego, a także możliwy wzrost globalnej awersji do ryzyka wśród inwestorów zagranicznych.

Zgodnie z raportem, czynnikiem odpowiedzialnym za utrzymywanie się wysokiej dynamiki PKB w państwach EWŚ w latach 2000-2012 był eksport towarów i usług, który rósł w tym czasie ponad dwukrotnie szybciej niż popyt wewnętrzny.

Zwiększenie skali obrotów w handlu zagranicznym i zmiana roli krajów EŚW w międzynarodowym podziale pracy, to głównie efekt rosnącej obecności korporacji międzynarodowych w regionie. Z kolei do wzrostu zainteresowania korporacji krajami EŚW w dużym stopniu przyczyniła się integracja z Unią Europejską.