Rozwój demograficzny Polski 2013

Przeczytaj także: Rozwój demograficzny Polski 2012

W latach 1992-1998 obserwowany był systematyczny spadek umieralności; od 1999 r. nastąpił jej wzrost - rejestrowano ok. 360-380 tys. zgonów rocznie. Także w ostatnich latach liczba zgonów rosła, ale tempo tego wzrostu nie było znaczące. W latach 90-tych ub. wieku oraz na początku bieżącego stulecia umieralność mieszkańców wsi była zdecydowanie wyższa niż ludności miast (różnica wartości współczynnika sięgała 1-2 pkt.), obecnie współczynnik zgonów jest wyrównany i w 2012 r. wynosił zarówno dla miast jak i wsi – 10,0‰.

Głównymi przyczynami zgonów w Polsce są choroby układu krążenia i choroby nowotworowe; stanowią one ponad 70% wszystkich zgonów, trzecią grupą przyczyn są urazy i zatrucia (6,2%). Jednocześnie należy podkreślić stosunkowo wysoki udział zgonów – (wynoszący prawie 6% wszystkich zgonów), w przypadku których przyczyny nie zostały dokładnie określone (jest to specjalnie wydzielona w orzecznictwie, tj. w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów, grupa zdarzeń medycznych służąca do klasyfikacji przypadków zgonów, dla których nie zidentyfikowano konkretnej przyczyny).

W zakresie umieralności z powodu chorób układu krążenia od kilkunastu lat obserwuje się poprawę. W 2012 r. były one przyczyną ok. 46% wszystkich zgonów podczas gdy na początku lat 90. XX w. stanowiły ok. 52% ogółu, zaś na przełomie stuleci - prawie 48%. Wśród kobiet umieralność w wyniku chorób układu krążenia jest zdecydowanie wyższa, w 2012 r. ich udział w ogólnej liczbie zgonów kobiet wyniósł ponad 51% (w 2000 r. było to 53%, a w 1990 r. – 57%); wśród mężczyzn o ok. 10 pkt procentowych mniej, tj.: w 2012 r. - ok. 41%, w 2000 r. - 43% oraz 48% w 1990 r.

Niekorzystnym zjawiskiem jest wzrost liczby zgonów powodowanych chorobami nowotworowymi, przy jednoczesnym wzroście liczby nowych zachorowań. W 1990 r. nowotwory złośliwe były przyczyną prawie 19% zgonów, w 2000 r. stanowiły 23%, a w 2012 r. – prawie 25%. Choroby nowotworowe są częstszą przyczyną zgonów wśród mężczyzn (stanowią 27% zgonów) niż wśród kobiet (ok. 24% zgonów).

Stopniowo zmniejsza się odsetek zgonów powodowanych urazami i zatruciami, które w 2012 r. stanowiły 6,2% wszystkich zgonów (wobec 7% w 2000 r. i 7,6% na początku lat 90-tych ub. stulecia). W przypadku tej grupy przyczyn występuje duże zróżnicowanie umieralności według płci; wśród mężczyzn urazy i zatrucia stanowią prawie 9% przyczyn, a wśród kobiet tylko 3%.

Struktura zgonów i umieralności według przyczyn jest zróżnicowana w zależności od wieku osób zmarłych. Wśród osób poniżej 65 roku życia to nowotwory złośliwe są najczęstszą przyczyną umieralności stanowiąc ponad 30% wszystkich zgonów. Kolejną grupą przyczyn są choroby układu krążenia (ponad 27%) oraz urazy i zatrucia (blisko 15%). Sytuacja jest odmienna w przypadku zgonów osób w wieku 65 lat i więcej; ponad połowę wszystkich przyczyn zgonów w tej grupie wieku stanowią choroby układu krążenia, kolejne 22% zgonów to nowotwory złośliwie oraz choroby układu oddechowego - 6%, tj. prawie dwukrotnie więcej niż w grupie osób poniżej 65 lat.

Pozytywnym zjawiskiem jest obserwowany nieprzerwanie spadek umieralności dzieci w wieku 1-14 lat. W 2012 r. na każde 100 tys. dzieci w wieku 1-14 lat zmarło 14 dzieci (w 2000 r. było ich 22, a na początku lat 90. - 36). Umieralność dzieci zamieszkałych na wsi (17 na 100 tys.) jest wyższa niż mieszkańców miast (13) – szczególnie wśród nastolatków.
Stosunkowo częstymi przyczynami zgonów w tej grupie wieku są nowotwory złośliwe (ok. 11% wszystkich zgonów), następnie choroby układu nerwowego oraz wady rozwojowe wrodzone (szczególnie w grupie 1-4 lata). Wśród dzieci i młodzieży (w wieku 5-19 lat) najczęstszymi przyczynami umieralności - stanowiącymi blisko 60% wszystkich zgonów w tej grupie wieku - są urazy i zatrucia, którym częściej ulegają chłopcy (64% zgonów spowodowanych tą przyczyną, wśród dziewczynek – 46%).

Niepokojącym jest wzrost liczby samobójstw wśród dzieci i młodzieży. Na początku lat 90-tych samobójstwa stanowiły ok. 10% zgonów w wyniku urazów, w 2012 r. – już prawie 15%.

Stałemu spadkowi umieralności dzieci i młodzieży towarzyszy także trend malejącej umieralności niemowląt. W 2013 r. zarejestrowano 1,7 tys. zgonów dzieci w wieku poniżej 1 roku życia (o ok. 100 mniej niż przed rokiem). Współczynnik wyrażający liczbę zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych wyniósł 4,5‰ (wobec 4,6‰ w 2012 r., 8,1‰ – w 2000 r. i 19,3‰ – w 1990 r.).