Czy świadczenia rodzinne w Polsce będą powszechne?

Przeczytaj także: Coraz więcej dzieci pobiera zasiłek rodzinny

Około 1,4 miliarda złotych - tyle, według analiz przeprowadzonych przez CenEA, wyniósłby koszt wprowadzenia w naszym kraju powszechnego świadczenia rodzinnego w oparciu o istniejący system świadczeń rodzinnych. Co takie rozwiązanie oznaczałoby dla budżetu? Wzrost kosztów o około 9 procent w stosunku do obecnych 15,5 mld zł rocznie.

W związku ze zbliżającymi się wyborami do Parlamentu Europejskiego, w ramach kampanii wyborczych, rozpoczęto dyskusję dotyczącą potencjalnych zmian w systemie finansowego wsparcia rodzin z dziećmi w Polsce. Jedną z możliwości jest wprowadzenie powszechnego świadczenia rodzinnego, wzorowanego na rozwiązaniach stosowanych w innych krajach UE. Jest to mechanizm zapewniający wsparcie rodzin z dziećmi bez względu na poziom ich dochodów i różnicujący wysokość tego wsparcia wyłącznie pod względem takich cech, jak liczba dzieci, ich wiek czy stopień niepełnosprawności.

Świadczenia rodzinne przyznawane bez stosowania kryterium dochodowego stanowią znaczącą część ogólnego systemu wsparcia rodzin na Węgrzech, w Niemczech czy w Danii. W Polsce na zasadzie świadczeń powszechnych funkcjonują obecnie wyłącznie zasiłek i świadczenie pielęgnacyjne przyznawane rodzinom z niepełnosprawnymi dziećmi. Łączne środki przeznaczane na te świadczenia stanowią jednak jedynie ok. 25% całego polskiego systemu wsparcia rodzin.

Więcej korzyści

Według wyliczeń analityków CenEA całkowity roczny koszt wsparcia rodzin dla sektora finansów publicznych w roku 2014 wyniesie około 15,5 mld zł, z czego 3,0 mld zł to koszt świadczeń powszechnych w postaci zasiłku i świadczenia pielęgnacyjnego, 5,4 mld zł to koszt zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami, zaś 0,4 mld zł to koszt becikowego. Ostatnią część stanowi koszt korzyści podatkowych uzyskiwanych przez rodziców z dziećmi w systemie PIT, w postaci kosztu ulgi podatkowej na dzieci w wysokości 6,3 mld zł oraz kosztu wspólnego rozliczenia rodziców samotnych wynoszącego 0,5 mld zł.

Analizowana przez CenEA forma powszechnego świadczenia rodzinnego opiera się o upowszechnienie zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami w obecnej wysokości, przy jednoczesnej likwidacji becikowego oraz korzyści podatkowych uzyskiwanych przez rodziców w systemie PIT. Wdrożenie takiego rozwiązania kosztowałoby budżet państwa około 1,4 mld złotych rocznie. Sytuacja najuboższych rodzin w wyniku wprowadzenia takiego systemu nie uległaby zmianie, natomiast korzyści uzyskałyby głównie rodziny o wyższych dochodach. Wiąże się to z jednej strony z przyznaniem wyższych wartości wsparcia rodzinom, które obecnie korzystają z ulgi podatkowej na dzieci, a z drugiej ze skierowaniem wsparcia również do tych rodzin, które prowadzą rolniczą lub pozarolniczą działalność gospodarczą i w obecnym systemie nie uzyskują korzyści podatkowych związanych z posiadaniem dzieci. Na wprowadzeniu takiego systemu straciłyby rodziny, które obecnie korzystają ze wsparcia zarówno w ramach świadczeń rodzinnych, jak i korzyści podatkowych.

Aby wprowadzenie powszechnego świadczenia rodzinnego nie generowało dodatkowych kosztów dla sektora finansów publicznych, jego wartość musiałaby być o około 10,7% niższa od obecnej wysokości świadczeń rodzinnych. W takim wariancie straty poniosłaby większość rodzin w dolnej części rozkładu dochodów.

- Obecny system finansowego wsparcia rodzin z dziećmi, oparty na świadczeniach rodzinnych i korzyściach podatkowych dla rodzin z dziećmi, cechuje się stosunkowo niskim zróżnicowaniem wsparcia pomiędzy rodzinami o najniższych i najwyższych dochodach. Ta cecha systemu sugeruje możliwość wprowadzenia powszechnego świadczenia rodzinnego przy kosztach podnoszących wartość całkowitego finansowego wsparcia rodzin z dziećmi o około 10% i niewielkiej liczbie rodzin, które straciłyby na wprowadzeniu takich rozwiązań. Biorąc pod uwagę doświadczenia innych krajów, tego rodzaju świadczenie zapewniające stabilne podstawowe wsparcie wszystkim rodzinom z dziećmi, mogłoby zostać uzupełnione systemem łączącym wysokość wsparcia z zatrudnieniem rodziców, w szczególności tych o niskich zarobkach – komentuje dr Michał Myck, dyrektor CenEA.