Przemysł motoryzacyjny na Białorusi przechodzi metamorfozę

Przeczytaj także: Branża motoryzacyjna: liczą się dane i technologia

Struktura białoruskiej gospodarki jest bardzo podobna do modelu gospodarek funkcjonujących w wielu małych i średnich państwach europejskich. Około 35% zajmuje przemysł (w którym 30% przypada na budowę maszyn), rolnictwo zajmuje 14% oraz usługi 51%. Dzięki zróżnicowanej strukturze gospodarki Białoruś mogłaby być jednym z najstabilniejszych ekonomicznie krajów powstałych po rozpadzie Związku Radzieckiego. Pod względem rozwoju gospodarczego Białoruś była uważana za jedną z najlepiej rozwiniętych republik radzieckich. Po rozpadzie Związku Radzieckiego w 1991 roku gospodarka białoruska przeżyła okres silnej recesji. W roku 1996 regres został powstrzymany i rozpoczął się okres wzrostu gospodarczego. Poziom PKB z 1990 roku przekroczony został na Białorusi już na początku lat 2000.

Gospodarka

Niestety, kraj ten postrzegany jest jako najbiedniejsze państwo europejskie (PKB w 2013 r. – 149,1 mld dolarów, PKB per capita 15 753 dolarów, średnie zarobki wynoszą 4 888 300 rubli (1818 zł) albo 563 dolary według danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego). Rok wcześniej dane w stosunku do PKB wynosiły odpowiednio: 71,71 mld dolarów oraz 7577 dolarów. Średni roczny wzrost PKB waha się w granicach 8-9%. Sektor państwowy wytwarza około 80% PKB. Główną gałęzią przemysłu jest przetwórstwo surowców mineralnych. W Soligorsku produkuje się nawozy potasowe, w Nowopołocku i Moserze znajdują się rafinerie ropy naftowej (własnej i importowanej), a w Grodnie zakłady wytwarzające nawozy azotowe. Do podstawowych gałęzi przemysłu należy zaliczyć przemysł drzewny (Homel, Bobrujsk), spożywczy (głównie mięsny, mleczny, spirytusowy i browarniczy) i tekstylny. Dużą rolę odgrywa też przemysł maszynowy (Mińsk, Mohylew, Mołodeczno). Ta gałąź przemysłu wytwarza maszyny, narzędzia, pojazdy mechaniczne (głownie traktory, wagony kolejowe, samochody ciężarowe, maszyny rolnicze, trolejbusy, przyczepy i naczepy). Mińska Fabryka Traktorów jest jednym z ośmiu największych producentów traktorów na świecie. Jej wyroby są eksportowane do wielu krajów świata, jednak największymi odbiorcami są kraje WNP i wiele krajów Azji. To samo dotyczy BelAZ’a - produkującego samochody ciężarowe na eksport.

Przemysł maszynowy dostarcza również sprzęt elektrotechniczny i inne artykuły powszechnego użytku, głównie na rynek wewnętrzny. Obecnie sektor przemysłowy zatrudnia 70% krajowej siły roboczej.

Przemysł samochodowy

Produkcja samochodów na Białorusi ma swoje początki w latach 40-tych ubiegłego wieku. Powstały wówczas duże zakłady produkujące głównie samochody ciężarowe na potrzeby odbudowy kraju po zniszczeniach wojennych. Do największych znanych zakładów produkujących środki transportu należy zaliczyć: BiełAZ (Białoruskie Zakłady Motoryzacyjne); MAZ (Mińskie Zakłady Motoryzacyjne) oraz BATE (Borysowskie Zakłady Samochodowe i Traktorowych Urządzeń Elektrycznych). W pierwszym z wymienionych zakładów produkowane są głównie pojazdy budowlane i dla rolnictwa. Przedsiębiorstwo MAZ specjalizuje się w produkcji samochodów ciężarowych, autobusów (w połowie lat 90-tych XX wieku na licencji Neoplana), trolejbusów, przyczep i naczep. Firma Neoplan została przejęta przez koncern MAN i funkcjonuje pod nazwą Neoman. Z kolei BATE to miejsce produkcji m.in. nielicznych egzemplarzy samochodów osobowych. Wielkość białoruskiej produkcji środków transportu ilustruje tabela.

Z analizy danych zawartych w tabeli wynika, że samochody są jednym z głównych artykułów zarówno eksportowych, jak i importowych przemysłu motoryzacyjnego Białorusi. Zapotrzebowanie na samochody ciężarowe rośnie tam bardzo szybko, gdyż ten środek transportu gwarantuje nie tylko pożądaną szybkość usług przewozowych, ale też niezbędną elastyczność i terminowość w miarę rozwoju nowoczesnej sieci drogowej. Popyt na samochody osobowe wynika z jednej strony z niskiego poziomu produkcji krajowej, jak również z faktu, że są one traktowane jako artykuły luksusowe, które możliwe są do nabycia jedynie w drodze importu zarówno samochodów nowych, jak i używanych.

Z oficjalnych statystyk wynika, że na Białorusi zarejestrowanych jest ponad 2,7 mln samochodów osobowych (z tego ok. 4% w przedsiębiorstwach państwowych). Flota pojazdów osobowych jest bardzo zróżnicowana co do marek i modeli, stanu technicznego, jak i wieku. Warto zauważyć fakt, iż mimo szeregu zmian społecznych zauważalny jest bardzo niski współczynnik motoryzacji (liczba samochodów osobowych na 1000 mieszkańców), który wynosi jedynie 280.

Dążąc do ograniczenia wydatków na import gotowych samochodów, rząd Białorusi zezwala przedsiębiorstwom zagranicznym na budowę na swym terenie, w specjalnych strefach, zakładów montażu samochodów. Dla zagranicznych inwestorów na Białorusi działają Wolne Strefy Ekonomiczne (WSE) z symbolicznymi, ulgowymi podatkami i bez opłat celnych. Na Białorusi jest 6 WSE: „Brześć’, „Witebsk”, Homel-Raton”, „Grodnoinvest”, „Mińsk” i „Mohylew”. Na mocy tzw. umów założycielskich import części samochodowych jest najczęściej zwolniony od opłat celnych i przywozowych, podczas gdy import gotowych samochodów podlega wysokim opłatom celnym i podatkom.

Gospodarka białoruska wspierana jest przez szereg inwestycji zagranicznych pochodzących nie tylko z Europy, ale również ze Stanów Zjednoczonych i Azji (np. Iran i Chiny). Kraje te lokują swój kapitał na terytorium Białorusi głównie w branżę motoryzacyjną, a przede wszystkim w produkcję samochodów osobowych. W 2012 roku wielkość BIZ (Bezpośrednich Inwestycji Zagranicznych) na Białorusi wyniosła 956,5 mln dolarów, z czego inwestycje w przemysł wyniosły 264,4 mln dolarów, a w transport 37,7 mln dolarów. Udział inwestycji zagranicznych w PKB Białorusi wynosi około 25%.