Atmosfera w pracy: czy szykany i mobbing to chleb powszedni?

Przeczytaj także: Mobbing dotyka ponad 40 proc. pracowników

Atmosfera w pracy bez zmian

W ciągu ostatnich 12 lat wzrósł procent pracowników, którzy oceniają swoją sytuację w pracy jako bardzo dobrą – z 18% do 24%. Należy jednak mieć na uwadze, iż dobra ocena atmosfery w miejscu zatrudnienia jest ściśle związana z sytuacją życiową osób badanych. Lepiej w pracy czują się bowiem osoby wykształcone, pracujące w dużych miastach, zatrudnione w większych firmach oraz dobrze oceniające swoje warunki materialne. Nie zaskakuje również fakt, że większą wagę do atmosfery przywiązują kobiety niż mężczyźni.

Różne oblicza szykan

Z porównania wyników obu badań wynika, że poziom występowania zachowań odbieranych przez pracowników jako szykany nie uległ istotnym zmianom. Warto jednak zauważyć, że wśród przykładów szykan badani wymieniali bardzo różne praktyki w swoim środowisku pracy, począwszy od drobnych złośliwości, plotek czy donosicielstwa ze strony kolegów, aż po poważne naruszenia przepisów Kodeksu Pracy przez przełożonych i przedstawicieli pracodawcy (np. upokarzanie, tworzenie wrogiej atmosfery, bezzasadna krytyka i podważanie kompetencji, dyskryminacja, zastraszanie zwolnieniem z pracy).

Co równie istotne, w okresie objętym badaniem znacząco zmniejszyła się częstość zastraszania pracowników zwolnieniem z pracy (z 19% do 6%) czy stosowanie niepieniężnych kar i represji (z 20% do 14%). Niestety na stałym, wynoszący ok. 10% poziomie utrzymuje się bezzasadne pozbawianie pracowników premii czy innych należnych składników wynagrodzenia.

Niewłaściwe relacje w Kodeksie Pracy

KOMENTARZ EKSPERTA
Agnieszka Janowska
Radca Prawny, Dyrektor Departamentu Prawa Pracy w TGC Corporate Lawyers.

W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, w 2004 r. wprowadzono do Kodeksu Pracy nowy rozdział IIa zatytułowany Równe traktowanie w zatrudnieniu, zawierający definicje takich niewłaściwych praktyk jak dyskryminacja czy molestowanie seksualne. Wprowadzono także pojęcie mobbingu, oznaczające działania lub zachowania skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

W 2009 r. powyższe przepisy zostały ponownie znowelizowane i uszczegółowione zgodnie z wymogami prawa UE. Obecnie Kodeks Pracy reguluje różnego typu niewłaściwe relacje w miejscu pracy jak: dyskryminacja (nierówne traktowanie), molestowanie, molestowanie seksualne (dyskryminacja ze względu na płeć), mobbing, naruszenie dóbr osobistych czy godności pracownika, naruszenie zasad współżycia społecznego w miejscu pracy. Pracownik, wobec którego pracodawca, przełożeni czy współpracownicy dopuścili się niedozwolonych praktyk, może domagać się odszkodowania czy zadośćuczynienia pieniężnego – na drodze wewnętrznego postępowania wyjaśniającego u pracodawcy lub przed sądem pracy. Przede wszystkim jednak zarówno regulacje prawne, jak i orzecznictwo sądowe w ostatnich latach kładą nacisk na przeciwdziałanie wystąpieniu wymienionych powyżej niewłaściwych praktyk poprzez wprowadzanie przez pracodawców wewnętrznych regulacji, szkolenia pracowników i menedżerów oraz stałego monitorowania środowiska pracy. Wiąże się z tym także podnoszenie świadomości samych pracowników, w szczególności poprzez zgłaszanie pracodawcy niewłaściwych relacji.