Środowiskowa pomoc społeczna w Polsce 2013

Przeczytaj także: Świadczenia rodzinne w Polsce 2013 r.

W 2013 r. ponad 570 tys. beneficjentów pomocy społecznej chorowało w dniu przeprowadzania wywiadu środowiskowego Jest to 1/4 ogólnej liczby korzystających z pomocy społecznej, żyjących w gospodarstwach domowych spełniających kryteria dochodowe. Z tej liczby prawie połowa cierpiała na choroby przewlekłe. Częstość występowania osób chorych w wieku powyżej 45 lat wynosi ponad 50%, a w przypadku osób w wieku poprodukcyjnym sięgnęła 80%.

Udział chorych przewlekle w liczbie chorych beneficjentów wyniósł 49,1% – od 40,3% wśród dzieci i młodzieży do prawie 60% w grupie osób w wieku poprodukcyjnym. Z natury rzeczy ciężej walczyć z chorobami osobom samotnie gospodarującym. Udział chorych w ogólnej liczbie osób prowadzących jednoosobowe gospodarstwa domowe przekracza 60%, wśród osób w wieku poprodukcyjnym sięga 90%. Udział przewlekle chorych w liczbie chorych osób samotnie gospodarujących wyniósł ponad 50%: od 53,2% w wieku produkcyjnym mobilnym po 61,0% w wieku poprodukcyjnym.

Gospodarstwa domowe beneficjentów

W 2013 r. z pomocy społecznej świadczonej przez gminy skorzystało 1240,7 tys. gospodarstw domowych, co stanowi 9,1% ogółu gospodarstw domowych w Polsce4. W tej zbiorowości liczba gospodarstw, których dochód na osobę nie przekraczał kryterium dochodowego (łącznie z gospodarstwami bez dochodu) wyniosła 876,7 tys., czyli 6,5% wszystkich gospodarstw domowych w kraju.

Poniższa charakterystyka dotyczy gospodarstw domowych beneficjentów pomocy społecznej spełniających kryteria dochodowe

Gospodarstwa domowe beneficjentów pomocy społecznej spełniające kryteria dochodowe, zamieszkujące miasta bardzo się różnią w zakresie struktury według wielkości od gospodarstw domowych na wsi. W miastach dominują gospodarstwa jednoosobowe oraz relatywnie niewielkie gospodarstwa rodzinne – bardzo często są to 2-3-osobowe gospodarstwa domowe kobiet samotnie wychowujących dzieci. Na wsi, chociaż i tu udział gospodarujących samotnie jest znaczny, to jednak wyraźnie dominują bardziej liczne gospodarstwa domowe rodzin pełnych.
Gospodarstwa domowe jednoosobowe ze względu na swą specyfikę (większość to samotnie gospodarujące osoby starsze) korzystają z pomocy społecznej częściej niż wieloosobowe. W 2013 r. z różnych form świadczeń skorzystało prawie 370 tys. osób samotnie gospodarujących spełniających kryteria dochodowe. Stanowiły one ponad 11% wszystkich samotnie gospodarujących w Polsce5 i 41,9% wszystkich gospodarstw domowych spełniających kryteria dochodowe korzystających z pomocy społecznej.

W relacji do wszystkich osób korzystających z pomocy społecznej w wieku 18 lat i więcej odsetek samotnie gospodarujących przekroczył 25%. Wśród mężczyzn wynosił 36,0% i 13,5% wśród kobiet. Najczęściej samotnie gospodarującymi beneficjentami pomocy społecznej spełniającymi kryteria dochodowe są osoby w wieku poprodukcyjnym – 55,4% (75,0% wśród mężczyzn) oraz w wieku produkcyjnym niemobilnym – 43,9% (53,2% wśród mężczyzn).

Prawie 75% omawianej tu grupy beneficjentów to mężczyźni. Stanowią oni liczniejszą zbiorowość niż kobiety zarówno w mieście, jak i na wsi. Przeważają prawie we wszystkich kategoriach wieku, Jedynie w bardzo nielicznej grupie beneficjentów najstarszych – w wieku powyżej 75 lat, przeważają kobiety. W strukturze samotnie gospodarujących według 5-letnich grup wieku zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet dominanta mieści się w przedziale wieku 55-59 lat.

Ponad połowa analizowanych beneficjentów pomocy społecznej w wieku produkcyjnym nie ma żadnych źródeł utrzymania. Odsetek osób bez środków do życia wśród beneficjentów w wieku poprodukcyjnym był znacznie mniejszy. Relatywnie najwięcej z nich (37,6%) utrzymywało się ze świadczeń socjalnych (między innymi z zasiłków stałych).

Wieloosobowe gospodarstwa domowe ubogich beneficjentów to z reguły gospodarstwa jednorodzinne. Jedynie 2,6% z tej grupy stanowią gospodarstwa dwu lub więcej rodzinne, a 1,0% – gospodarstwa nierodzinne. W populacji tych gospodarstw najistotniejszą zbiorowość – 78,6%, stanowią gospodarstwa domowe z dziećmi do lat 18 na utrzymaniu. Na wsi odsetek ten wyniósł 81,2%, a w mieście 75,6%.