Lobbing cichociemny

Przeczytaj także: Zmiany w działalności lobbingowej

Europa wytyka błędy

Już dwa lata temu Rada Europy wystawiła Polsce krytyczną ocenę za słabą przejrzystość procesów legislacyjnych w naszym parlamencie, w tym lobbing. Opublikowany wówczas raport GRECO (agendy Rady Europy i Grupy Państw ds. Walki z Korupcją) wskazał wyraźnie, że lobbing w naszym kraju to przede wszystkim sfera kontaktów nieformalnych i brakuje nam jasnych reguł komunikowania się posłów i senatorów z lobbystami. „Zaniepokojenie budzi fakt, że na posiedzenia podkomisji zarejestrowani lobbyści nie mają wstępu, ale za to osoby z zewnątrz mogą w nich uczestniczyć jako goście. To oznacza, że część procesu tworzenia prawa znajduje się w cieniu i niejasne jest pochodzenie niektórych poprawek akceptowanych potem przez parlament. Jest to tym bardziej niepokojące, że posłowie nie muszą deklarować sytuacji konfliktu interesów w kontekście pojedynczych aktów prawnych” – czytamy w raporcie. Na ucywilizowanie tych kwestii Polska dostała półtora roku, które już minęło, a zmian nie widać.

Problem konfliktu interesów i braku przejrzystości w procesach legislacyjnych, już wiele lat temu dostrzegła Fundacja Batorego, która specjalizuje się w działaniach przeciw korupcji oraz na rzecz poprawy jakości demokracji, w tym jakości stanowionego w Polsce prawa. – Zanim jeszcze GRECO opublikowało swój raport, nasza Fundacja rekomendowała posłom i senatorom zmiany w praktyce legislacyjnej dla nadania większej przejrzystości całemu procesowi, którego nieodzownym i naturalnym procesem jest lobbing – tłumaczy Grażyna Kopińska, ekspertka Fundacji Batorego. – Zaproponowaliśmy parlamentarzystom, a także urzędnikom wprowadzenie deklaracji, która pomogłaby uczestnikom procesu legislacyjnego określić ewentualny konflikt interesów. Niestety, nasza propozycja nie spotkała się jak dotąd z szerszą akceptacją. Jedyne, co się poprawiło w tej materii to nagrywanie obrad podkomisji – dodaje. – Owszem, jest to jakiś postęp, ale dla ucywilizowania lobbingu nie wystarczy, bo jak wiadomo, lobbyści na obrady podkomisji wstępu nie mają, a to tam zapadają decyzje o kształcie przyszłych przepisów. Dlatego wielu działającym jawnie lobbystom nie pozostaje nic innego, jak nawiązanie kontaktów nieformalnych – kwituje ekspertka.

Grażyna Kopińska zwraca też uwagę, że jeszcze w 2011 r. powstał projekt autorstwa Julii Pitery, w którym proponowała powołanie obok lobbingu zawodowego działającego na czyjeś zlecenia, rejestr lobbystów niezawodowych, czyli reprezentantów różnych stowarzyszeń, związków, etc. We własnej sprawie. – I chociaż tamten projekt nie był wolny od szeregu wad, w tym propozycji przenoszenia rejestru do CBA, szkoda że został zarzucony, że nic w tej sprawie się nie dzieje, a rzetelny lobbing nadal jest w Polsce fikcją – dodaje Kopińska.

W interesie waszym, czyli naszym

Ekspertce z Fundacji Batorego wtóruje Witold Michałek z BCC.

– Wystarczą trzy osoby, aby stworzyć stowarzyszenie związane z jakąś branżą i aby wejść jako ekspert stowarzyszenia lub gość na podkomisję. Taka osoba ma pełną swobodę prezentowania poglądów swoich mocodawców i nie jest traktowana jak lobbysta, choć de facto nim jest. Taka sytuacja rodzi patologie i w konsekwencji nierówny wpływ zainteresowanych podmiotów na proces legislacyjny – kwituje ekspert.

Tego typu patologię doskonale widać na polu bitwy o zniesienie bankowego tytułu egzekucyjnego. Z informacji uzyskanych od przewodniczącego podkomisji wynika, że przedstawiciele strony bankowej reprezentowanej przez Związek Banków Polskich brali udział w posiedzeniach podkomisji i zabierali głos w sprawie BTE. „Jest to jednak normalna praktyka i jak najbardziej zgodna z obowiązującym prawem, bo przecież Związki, Stowarzyszenia czy Izby biorą udział w pracach różnych podkomisji jako tzw. strona społeczna”. Tylko, że taka „strona społeczna”, nie wydaje się działać w interesie społecznym, bo ten, zwyczajnie jest sprzeczny z interesami banków.