Przetargi: klauzule społeczne i środowiskowe to rzadkość

Przeczytaj także: Klauzule społeczne w przetargach wreszcie stają się normą

W ciągu ostatniej dekady wartość zamówień publicznych w naszym kraju podskoczyła aż czterokrotnie. Tylko w 2013 roku sięgnęła 142 mld zł, co stanowiło równowartość 8,76 % Produktu Krajowego Brutto. Okazuje się jednak, że obowiązująca od 10 października 2014 roku nowelizacja ustawy zmieniająca przepisy dotyczące wyboru najkorzystniejszych ofert niewiele zmieniła w praktykach przetargowych. Dla znakomitej większości urzędów głównym kryterium wyboru oferty pozostaje cena.

– Warto pamiętać, że choć zamówienia wydają się sprawami dość odległymi i typowo urzędniczymi, ich efekty odczuwamy w naszym w codziennym życiu – mówi Tadeusz Joniewicz z Fundacji CentrumCSR.PL. – Przy kontraktach dla administracji publicznej jest zatrudnione mnóstwo ludzi. To, m.in. ochrona, personel sprzątający, kierowcy, specjaliści od utrzymania zieleni. Odpowiednie zapisy zawarte w zamówieniu pozwalają zapewnić im odpowiednie warunki pracy, godziwą i pewną wypłatę, zatrudnienie na etat. Przetargi mają wpływ również na środowisko, m.in. ilość wycinanych drzew czy emisji spalin. Warto zastanowić się jak wydać te ogromne środki odpowiedzialnie i zrobić podwójny pożytek z jednej rozdysponowanej kwoty.

Umożliwiają to zrównoważone zamówienia publiczne (ZZP). Ich ideą jest uwzględnianie podczas zakupów skutków środowiskowych (zielone zamówienia publiczne), socjalnych i ekonomicznych (społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne). Stosowanie tych regulacji nie jest wymagane przez prawo, ale ze względu na przynoszące korzyści wchodzi do standardów krajów europejskich. Fundacja CentrumCSR.PL przeprowadziła monitoring zamówień w pięciu największych miastach: Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu, Warszawie i Katowicach oraz w najważniejszych instytucjach centralnych. Zbadała ponad 1100 ogłoszeń (lipiec-grudzień 2014). Po ich dokładnej analizie powstał szczegółowy raport.

Klauzule społeczne

Ogłoszenia były sprawdzane pod kątem wprowadzania zamówień zastrzeżonych, tzn. wymogu zatrudnienia przy zadaniu więcej niż 50 proc. osób niepełnosprawnych, nakazu zatrudniania grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (m.in. bezrobotni i młodociani w celu przygotowania do pracy, niepełnosprawni, byli więźniowie) oraz zatrudniania pracowników na podstawie umowy. Instytucje centralne wypadają w tym zestawieniu lepiej niż samorządowe.

Zamieszczane przez nie klauzule społeczne stanowią aż 33 proc. wszystkich. Uwzględniało je 5 z 9 monitorowanych urzędów. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w zamówieniu dotyczącym robót budowlanych określiło, że wykonawca ma obowiązek zatrudnić jedną osobę z grupy zagrożonej społecznym wykluczeniem. Podobne kryteria wykorzystał Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.