NBP: rynek pracy w Polsce w I kw. 2015

Przeczytaj także: NBP: rynek pracy w Polsce w IV kw. 2014

Fundusz płac rośnie głównie dzięki firmom zagranicznym, mimo ich mniejszościowego udziału w zatrudnieniu

Przy systematycznie niskich nominalnych wzrostach wynagrodzeń od 2009 r. pojawia się wiele hipotez tłumaczących zachowanie pracodawców na polskim rynku pracy. Jedno z potencjalnych wyjaśnień dotyczy roli, jaką odgrywają firmy zagraniczne: wobec słabej kondycji ekonomicznej w krajach, z których pochodzi większość obecnych w Polsce firm zagranicznych, centrale naciskają na utrzymanie bądź wręcz obniżenie kosztów związanych z zatrudnieniem. Tymczasem to wzrost zatrudnienia i wynagrodzeń w firmach zagranicznych w największym stopniu odpowiadają za wzrost funduszu płac w latach 2001-2013.

Odsetek osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach o kapitale zagranicznym (wśród przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 osób) nie jest wysoki, por. Wykres R2.1. Wciąż więcej etatów jest w firmach publicznych niż firmach pozostających w całości własnością korporacji międzynarodowych, choć to tych drugich jest w polskiej gospodarce więcej. Niezmiennie dominują w sektorze przedsiębiorstw zarówno pod względem liczby jak i wielkości zatrudnienia krajowe firmy prywatne. Firmy o częściowej lub całkowitej własności zagranicznej są natomiast większe, co oznacza, że ich udział w zatrudnieniu jest proporcjonalnie większy. Dysproporcja ta nasila się w czasie, szczególnie w przypadku przedsiębiorstw o mieszanej, krajowo-zagranicznej formie własności. Nawet szybciej niż liczba tych przedsiębiorstw, rośnie liczba zatrudnionych w nich osób (w przeliczeniu na pełne etaty).

Rosnąca liczba osób pracujących w przedsiębiorstwach o mieszanej własności krajowo-zagranicznej związana jest z relatywnie wysokim poziomem wynagrodzeń, niższym jedynie od firm w całości za-granicznych, por Wykres R2.2. Wyższe wynagrodzenia idą jednak w parze z niższą dynamiką wynagrodzeń (tu, w ujęciu nominalnym), szczególnie w firmach krajowo-zagranicznych. Choć okres ujemnych dynamik wynagrodzeń nominalnych z początku ubiegłej dekady już się nie powtórzył, tempo wzrostu wynagrodzeń pozostaje trwale niższe niż w pozostałych typach przedsiębiorstw. Z tego względu, z perspektywy długookresowej, tendencja rosnącej liczba etatów w firmach o częściowej lub całkowitej własności zagranicznej sprzyjać będzie niższej łącznej dynamice wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw.

W horyzoncie minionej dekady czynnikiem w największym stopniu sprzyjającym wzrostom funduszu płac były decyzje o tworzeniu miejsc pracy i podwyżkach w firmach o kapitale zagranicznym. Istotnym czynnikiem kształtującym fundusz płac były także podwyżki w firmach państwowych, którym jednak towarzyszą systematyczne redukcje zatrudnienia. Choć zarówno liczba prywatnych przedsiębiorstw krajowych jak i zatrudnienie w nich dominują pozostałe typy firm, wkład zmian zatrudnienia i wynagrodzeń w dynamikę funduszu płac jest niewielki.

Dlaczego współczynnik aktywności zawodowej w Stanach Zjednoczonych obniża się?

Od momentu rozpoczęcia ostatniej recesji w 2008 r. obniża się współczynnik aktywności zawodowej w Stanach Zjednoczonych, co może mieć negatywne konsekwencje dla potencjału tej gospodarki. Od 2008 współczynnik ten obniżył się łącznie o ok. 3 pp. i pomimo cyklicznej poprawy sytuacji gospodarczej, kontynuuje trend spadkowy. Przyczyny tego zjawiska są złożone i nie są związane tylko z koniunkturą gospodarczą. Jednocześnie w Polsce współczynnik aktywności zawodowej kształtuje się na niższym poziomie i cechuje się trendem rosnącym choć w grupie osób młodych (15-24 lata) i osób starszych (55+) występują podobne tendencje jak w Stanach Zjednoczonych.

Współczynnik aktywności zawodowej obniżył się w Stanach Zjednoczonych z 66,2% w styczniu 2008 r. do 62,8% w maju 2015 r. Jednocześnie, stopa bezrobocia po osiągnięciu historycznie wysokiego poziomu 9,9% r/r w marcu 2010 r. stopniowo maleje osiągając w maju 2015 r. 5,5% co wskazuje na poprawiającą się koniunkturę gospodarczą. Dla porównania, w krajach UE-27 współczynnik aktywności zawodowej od I kw. 2008 r. nieznacznie wzrósł, do 57,7%, a stopa bezrobocia po osiągnięciu historycznie wysokiego poziomu w I kw. 2013 r. powoli obniża się.