Controlling operacyjny: czy warto go stosować?

Przeczytaj także: Controlling w strategii rozwoju nowoczesnego przedsiębiorstwa

Controlling operacyjny jak już powyżej określono dotyczy definiowania planów operacyjnych, te z kolei nieodłącznie związane są z określeniem celów operacyjnych (krótkoterminowych). Zarówno cele jak i związane z nimi plany są dzielone na wyodrębnione w przedsiębiorstwie jednostki (działy produkcyjne, administracyjne, handlowe i inne), które nazywane są ośrodkami (centrami) odpowiedzialności. Ogromną zaletą Controllingu operacyjnego jest właśnie podział celów, zadań na poszczególne jednostki przedsiębiorstwa. Szczególnie istotna jest tutaj kwestia związana z delegowaniem odpowiedzialności na kierowników poszczególnych jednostek. Wraz z przekazywaniem zadań kierownik jednostki otrzymuje plan finansowy – budżet, który ma służyć wykonaniu (np. zadań) czy też realizacji określonego celu (np. zrealizowanie określonego poziomu sprzedaży).

Poza samym podziałem na ośrodki odpowiedzialności ogromne korzyści niesie stosowanie zróżnicowanych narzędzi Controllingu operacyjnego. Dopiero ich wdrożenie ukazuje pełne możliwości, na które pozwala jego stosowanie. Do najistotniejszych narzędzi zaliczyć należy: rachunek kosztów (w różnych odmianach), próg rentowności, metody kalkulacji kosztów czy wreszcie budżetowanie.

Rachunek kosztów (w szczególności rachunek kosztów pełnych lub rachunek kosztów zmiennych) stanowi niezwykle użyteczne narzędzie umożliwiające określenie w jaki sposób kształtują się łączne koszty zmienne oraz stałe produkcji, a także koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu (administracyjne). Dane te są szczególnie przydatne w procesie podejmowania decyzji, gdyż pokazują relację przychodów ze sprzedaży w odniesieniu do poszczególnych grup kosztów. Ponadto rachunek kosztów jako podstawowe narzędzie Controllingu operacyjnego stanowi zwykle element wyjściowy do dalszych analiz.

Próg rentowności jest użyteczny w określaniu ilości sprzedanych produktów, które to pozwolą na uzyskanie przychodów ze sprzedaży umożliwiających pokrycie poniesionych kosztów całkowitych (zmiennych i stałych). Narzędzie to bazuje zasadniczo na cenie produktów oraz na ponoszonych przez przedsiębiorstwo jednostkowych kosztach zmiennych i całkowitych kosztach stałych. Może być wykorzystywane zarówno w przypadku produkcji jednego asortymentu jak i wielu asortymentów. Próg rentowności nieodłącznie związany jest z analizą wrażliwości, która z kolei pozwala na zbudowanie dogłębnej charakterystyki w zakresie opłacalności działalności, poszczególnych produktów, tworzeniu scenariuszy dotyczących sprzedaży różnych wyrobów. Jest to więc bardzo efektywne narzędzie zarządzania przedsiębiorstwem.

Metody kalkulacji kosztów produktów są przydatne w określaniu kosztu jednostkowego danego produktu czy też usługi. Wartość informacyjna jaką niesie ze sobą to narzędzie jest ogromna, gdyż umożliwia porównywanie kosztów jednostkowych produktów gotowych, a także produkcji niezakończonej. Ponadto zróżnicowanie metod kalkulacji pozwala na szacowanie różnych typów produkcji posiadających wiele faz, a także bardzo zróżnicowanych pod kątem organizacyjnym.

Budżetowanie stanowi zasadniczo finalny i najistotniejszy element controllingu operacyjnego. To właśnie poprzez ten proces wyraża się podstawowa funkcja Controllingu jaką jest planowanie. Budżet w skali całego przedsiębiorstwa stanowi plan, składający się z budżetów cząstkowych (ośrodków odpowiedzialności). Pozwala on na skuteczne i efektywne zarządzanie przedsiębiorstwem, z uwagi na to, iż stanowi plan całoroczny okresowo porównywany z realizacją uprzednio poczynionych założeń. Proces ten poza niezwykle istotną możliwością kontroli bieżącej sytuacji pozwala na analizę powstających odchyleń, które to mogą mieć charakter odchyleń negatywnych lub pozytywnych. Przeprowadzona analiza odchyleń stanowi doskonałe źródło informacji zarządczej.

Zastosowanie Controllingu operacyjnego w przedsiębiorstwie niesie ze sobą wiele różnorakich korzyści. Bardzo istotna jest tutaj szczegółowa informacja zarządcza, która umożliwia podejmowanie decyzji. Ponadto informacje pozyskiwane z różnych narzędzi Controllingu operacyjnego posiadają ogólny lub szczegółowy charakter. Tak więc pozwalają na wielopłaszczyznową analizę podejmowanych działań, co zwiększa efektywność oraz zmniejsza ryzyko prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności.