NBP: rynek pracy w Polsce w II kw. 2015

Przeczytaj także: NBP: rynek pracy w Polsce w I kw. 2015

Należy również zauważyć, że wynagrodzenia mają charakter procykliczny, o czym świadczy istotna dodatnia korelacja pomiędzy wynagrodzeniami oraz PKB (odchyleniami zmiennych od trendów długookresowych). Skala odchyleń wynagrodzeń realnych oraz PKB od ich tendencji długookresowych jest podobna, natomiast wynagrodzenia nominalne do 2008 roku charakteryzowały się nieco większą zmiennością cykliczną. W całym okresie próby wynagrodzenia nominalne były nieco silniej skorelowane z PKB (61%) niż wynagrodzenia realne (56%), jednak siła zależności zmieniała się w czasie. Wahania wynagrodzeń nominalnych w niemal całym okresie próby następowały z opóźnieniem po odpowiednich zmianach cyklu PKB, natomiast wynagrodzenia realne, choć charakteryzują się słabsza korelacją, są mniej opóźnione (por. Wykres R2.3 oraz Wykres R2.4).

Czy ludzie w Polsce chcą pracować więcej?

Celem analizy jest ocena intensywności wykorzystania zasobów pracy w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem ostatnich kilku lat, obejmujących okresy niższej aktywności gospodarczej. Zwiększające się w tym czasie niedopasowanie podaży i popytu na pracę mogło przekładać się na umiarkowane tempo wzrostu wynagrodzeń w ostatnich kwartałach i potencjalnie może mieć także wpływ na kształtowanie się płac w najbliższej przyszłości. W badaniu posłużono się indeksem niepełnego wykorzystania czynnika pracy – miarą zbliżoną w swojej konstrukcji do stopy bezrobocia, skorygowaną o różnicę pomiędzy preferowanym czasem pracy a czasem faktycznie przepracowanym. Wyniki wskazują, że proces dostosowawczy na rynku pracy w Polsce w okresie 2011-2013 wiązał się z wyraźnym zwiększeniem się różnicy pomiędzy czasem preferowanym i przepracowanym, znacznie silniejszym aniżeli w przypadku wcześniejszego okresu spowolnienia 2002-2003. Spadek intensywności wykorzystania czynnika pracy ograniczył najprawdopodobniej całkowitą skalę redukcji etatów, sprzyjając jednocześnie niższej dynamice wynagrodzeń.

Ocena bieżącej sytuacji na rynku pracy w Polsce wymaga uwzględnienia zmian po stronie intensywności wykorzystania czynnika pracy. Relatywnie najbardziej rozpowszechniona miara niedopasowania na rynku pracy, jaką jest stopa bezrobocia, nie uwzględnia intensywności wykorzystania zasobów ludzkich. Stopa bezrobocia, stanowiąc relację pomiędzy liczbą osób bezrobotnych i liczbą osób aktywnych zawodowo, odzwierciedla jedynie zmiany osobowe (ang. extensive margin), nie mierzy zaś stopnia, w jakim wykorzystywany jest czas pracowników (ang. intensive margin). Szczególnie w przypadku występowania zjawiska „chomikowania” pracy (ang. labour hoarding) 34 wiążącego się z ograniczeniem przeciętnego czasu pracy pracowników może więc dawać ona niepełny obraz sytuacji, która jednakże znajduje odzwierciedlenie w niższej dynamice przeciętnych wynagrodzeń.

Miara zaproponowana przez Bella i Blanchflowera (2011, 2013) – indeks niepełnego wykorzystania zasobu pracy (ang. underemployment index, UI) – rozwiązuje ten problem. Wskaźnik UI – podobnie jak stopa bezrobocia – mierzy wielkość wolnych zasobów pracy w relacji do aktywnych zawodowo, korygując ją jednak dodatkowo o różnicę pomiędzy czasem pracy preferowanym przez pracowników w danym okresie a czasem pracy faktycznie przepracowanym (Wykres R3.1) 35. Tym samym, pojedynczy indeks pozwala na pełniejszą ocenę niedopasowania popytu i podaży na rynku pracy, uwzględniającą zarówno liczbę osób pozostających bez pracy, jak i intensywność wykorzystania obecnych pracowników. Ponadto, miara ta umożliwia poszerzenie standardowej metody pomiaru zasobu pracy od strony technologii produkcji o wymiar preferencji gospodarstwa domowego.

Analiza poziomu UI oraz stopy bezrobocia wskazuje na bardzo bliskie kształtowanie się obu wskaźników w okresie 2002-2011, a następnie wyraźny rozziew obserwowany pomiędzy nimi w trakcie kolejnych 2-3 lat. Rozwarcie luki pomiędzy wskaźnikiem UI oraz stopą bezrobocia świadczy o pojawieniu się w latach 2011-2013 wyraźnego niedopasowania godzinowego na rynku pracy w Polsce, związanego ze spowolnieniem aktywności gospodarczej. Skalę tego niedopasowania (rzędu ok. 2,3 pp.) ilustruje na Wykres R3.1 odległość linii opisującej wskaźnik UI od linii odwzorowującej indeks bezrobocia.