NBP: rynek pracy w Polsce w II kw. 2015

Przeczytaj także: NBP: rynek pracy w Polsce w I kw. 2015

O ile do 2011 r. wskaźnik UI kształtował się nieco poniżej indeksu bezrobocia (co oznacza, że zasób pracy był wykorzystywany w większym stopniu, niżby to wynikało z preferencji gospodarstw domowych, por. Wykres R3.1), tyle w latach 2011-2013 stopień niepełnego wykorzystania zasobów pracy rósł już w Polsce znacznie szybciej niż wynikałoby to z kształtowania się indeksu bezrobocia.

Obserwowany wzrost niedopasowania godzinowego na rynku pracy miał źródło w zmianie relacji pomiędzy preferowanymi a faktycznie przepracowanymi godzinami pracy. Spadek przeciętnie przepracowanego czasu pracy w latach 2007-2010 pozostawał zgodny – co do kierunku – z preferencjami pracowników. Jednak w 2011 r. preferowany czas pracy pracowników wyraźnie wzrósł, pozostając do końca próby na wyższym poziomie niż czas przepracowany. Porównanie obu miar wskazuje zatem, że do początku 2011 r. pracownicy woleli pracować mniej niż faktycznie pracowali, a począwszy od 2011 r. pracownicy świadczą pracę w wymiarze mniejszym niż preferowany. Od połowy 2013 r. wzrostowi zatrudnienia w gospodarce towarzyszy również wzrost przeciętnie przepracowanego czasu, co powoduje, że indeks niepełnego wykorzystania zasobu pracy spada szybciej niż stopa bezrobocia. Z drugiej jednak strony, luka godzinowa w I kw. 2015 r. pozostała niedomknięta i wyniosła ok. 1,0 pp. Sugeruje to, że obserwowane w ostatnich kilku kwartałach analizowanego okresu stosunkowo niskie dynamiki wynagrodzeń nominalnych mogą być związane z niepełnym wykorzystaniem zatrudnionych już pracowników.

Wzrost preferowanego czasu pracy może być również uwarunkowany niskim poziomem wynagrodzeń, niezapewniającym pracującym dostatecznego poziomu dochodów lub nie zaspokajającym ich aspiracji konsumpcyjnych. Na ten kierunek przyczynowości może wskazywać również fakt, że zjawisko to dotyczy w dużej mierze osób młodych, słabo wykształconych oraz kobiet, jak również fakt, że podobny wzorzec obserwowany jest w Wielkiej Brytanii, gdzie zdecydowanie częściej niż w Polsce stosowane jest zatrudnienie w niepełnym wymiarze.

Pełna ocena roli intensywności wykorzystania czynnika pracy w kształtowaniu się wynagrodzeń, jak również analiza kierunku przyczynowości pomiędzy tymi zmiennymi dokonywane są zazwyczaj za pomocą odpowiednich modeli ekonometrycznych. Ich interpretacja może być jednak w tym przypadku utrudniona ze względu na potencjalnie różną elastyczność kosztów krańcowych, a poprzez to różną elastyczność wynagrodzeń względem ekstensywnych i intensywnych form dostosowań zasobu pracy. Z analizy korelacji wynika, że w okresie 2002-2014 zarówno nominalne, jak i realne zmiany wynagrodzeń pozostawały ujemnie skorelowane z poziomem indeksu UI oraz indeksu bezrobocia, a zależność ta była statystycznie istotna. Współczynnik korelacji z UI wyniósł przy tym w przypadku płac nominalnych -0,55, zaś w przypadku płac realnych -0,31, współczynniki korelacji z indeksem bezrobocia natomiast kolejno -0,41 oraz -0,22 (Wykres R3.2).

Przeprowadzona analiza potwierdza, że dostosowanie zatrudnienia w Polsce dokonało się w istotnym stopniu poprzez zmniejszenie intensywności wykorzystania czynnika pracy, w szczególności w grupach o potencjalnie relatywnie mniejszej sile przetargowej. Ograniczyło to skalę redukcji etatów, ale jednocześnie mogło wpłynąć na utrzymanie relatywnie niskiego tempa wzrostu wynagrodzeń w ostatnim czasie. Wydaje się, że, o ile popyt na pracę będzie kontynuował dotychczasową tendencję wzrostową, zarówno w formie ekstensywnej, jak i intensywnej, w najbliższych kwartałach niedopasowanie godzinowe powinno się stopniowo zmniejszać.