Unia Europejska - geneza powstania

Przeczytaj także: Społeczeństwo informacyjne, globalizacja i innowacje a inteligentny rozwój

Pracom nad utworzeniem EWWiS towarzyszyły działania zmierzające do utworzenia dwóch organizacji o charakterze militarnym i politycznym: Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) i Europejskiej Wspólnoty Politycznej (EWP). Układ o EWO – chociaż podpisany – nie wszedł w życie ze względu na odmowę jego ratyfikacji przez francuskie Zgromadzenie Narodowe, które jako pierwsze rozpoczęło procedurę ratyfikacyjną. Tym samym oznaczało to zaprzestanie prac nad powołaniem EWP. Bariera interesów narodowych spowodowała tymczasowe zaniechanie planów integracji politycznej i militarnej Europy Zachodniej i skoncentrowanie się na gospodarczej.

Na początku czerwca 1955 r. zebrała się w Messynie konferencja ministrów spraw zagranicznych sześciu państw, członków EWWiS. Osiągnięto na niej porozumienie co do celowości utworzenia wspólnoty gospodarczej ( na podstawie tzw. Planu Beyena, opracowanego przez rząd holenderski ) i podjęto decyzję o rozpoczęciu prac nad przygotowaniem planu ekonomicznej integracji Europy. Wynikiem prac było obszerne sprawozdanie ogłoszone w kwietniu 1956 r. pod nazwą Raportu Spaaka ( minister spraw zagranicznych Belgii). W rezultacie dalszych rokowań 25 marca 1957 r. sześć państw podpisało w Rzymie traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej, stosunkowo szybko zaaprobowany przez parlamenty państw – sygnatariuszy. Nabrał on mocy obowiązującej 1 stycznia 1958 r., a okres jego ważności jest nieograniczony.

Wraz z traktatem w sprawie EWG został opracowany i zawarty w tym samym składzie członkowskim w Rzymie 25 marca 1957 r. traktat w sprawie trzeciej Wspólnoty: Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, zwanej potocznie Euratomem. Po ratyfikacji przez parlamenty narodowe wszystkich państw – sygnatariuszy wszedł on w życie 1 stycznia 1958 r. Traktat ten został zawarty na czas nieograniczony.

Pracom nad utworzeniem EWWiS towarzyszyły działania zmierzające do utworzenia dwóch organizacji o charakterze militarnym i politycznym: Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) i Europejskiej Wspólnoty Politycznej (EWP). Układ o EWO – chociaż podpisany – nie wszedł w życie ze względu na odmowę jego ratyfikacji przez francuskie Zgromadzenie Narodowe, które jako pierwsze rozpoczęło procedurę ratyfikacyjną. Tym samym oznaczało to zaprzestanie prac nad powołaniem EWP. Bariera interesów narodowych spowodowała tymczasowe zaniechanie planów integracji politycznej i militarnej Europy Zachodniej i skoncentrowanie się na polityce gospodarczej.

Jak dotychczas najbardziej dalekosiężnym i o najdalej idących konsekwencjach, wyznaczającym nowy etap w historii Wspólnot Europejskich i w szeroko pojmowanej integracji europejskiej, przedsięwzięciem jest traktat o Unii Europejskiej, określany jako traktat z Maastricht. Po wieloletnich pracach przygotowawczych tekst traktatu z Maastricht został podpisany przez 12 państw członkowskich Wspólnot w dniu 2 lutego 1992 r. Zgodnie z postanowieniami tego dokumentu miał on wejść w życie, po ratyfikacji przez parlamenty narodowe wszystkich państw - sygnatariuszy, 1 stycznia 1993 r. Jednakże ze względu na przedłużającą się i procedurę ratyfikacyjną zyskał on moc wiążącą z dniem 1 listopada 1993 r. traktat z Maastricht został zawarty na czas nieokreślony.

Traktat o Unii Europejskiej jest bardzo rozbudowaną umową międzynarodową. Jest jednocześnie dokument bardzo nieprzejrzysty i trudny do analizy ze względu na specyficzną, skomplikowaną budowę, która jest odzwierciedleniem swoistego rozumienia Unii Europejskiej. Układ składa się z siedmiu części, zwanych tytułami (działami).

Tytuł I zawiera postanowienia wspólne ( określające m.in. istotę i cel Unii). Tytuł II i IV stanowią modyfikację postanowień traktatów założycielskich trzech Wspólnot, bez włączenia jednakże ich zrewidowanej treści do tekstu o Unii Europejskiej. W tytułach V-VI została uregulowana współpraca państw członkowskich Unii w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Tytuł VII dotyczy postanowień końcowych. Integralną część traktatu tworzy 17 protokołów i 32 deklaracje.

Obecnie Unia liczy 28 państw członkowskich a jeszcze parę kandyduje i oczekuje na członkostwo. Przystąpienie do Unii Europejskiej to skomplikowany proces, który wymaga czasu. Kiedy państwo zgłaszające swoją kandydaturę spełni warunki członkostwa, musi wprowadzić unijne przepisy we wszystkich wymaganych obszarach.

W czasie kryzysu jaki obecnie możemy obserwować warto się zastanowić nad celem i zasadami funkcjonowania Unii Europejskiej jako „całości organizacyjnej” lub nad tym czy polityka „narodowych państw” w ramach Unii będzie lepsza dla ogółu społeczeństw. Brak wspólnej polityki finansowej oraz dysproporcje w rozwoju społeczeństw unijnych nie pozwalają na równomierny podział dóbr, a co za tym idzie, na równomierny wzrost zamożności społeczeństw. Różnice płacowe, które są obecnie głównym czynnikiem emigracji zarobkowej wśród mieszkańców Unii powodują wzrost niezadowolenia oraz narastającą falę ruchów narodowych, które na bazie kryzysu budują swój potencjał polityczny, który w konsekwencji może doprowadzić do wzrostu niezadowolenia dla „bogatszych państw” niwecząc pierwotne założenia twórców Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

Grzegorz Faluszczak
Ekonomista, Specjalista ds. BHP & HR
Właściciel Wschodniego Centrum Wsparcia dla Biznesu GFX-Consulting