Jak zakaz handlu w niedzielę wygląda w Europie?

Przeczytaj także: Kogo nie powinien obowiązywać zakaz handlu w niedziele?

Analiza przeprowadzona przez PwC* objęła swoim zasięgiem 30 krajów w Europie. Do jakich prowadzi wniosków? Okazuje się, że nowi członkowie UE w przeszłości nie stosowali raczej ograniczeń w handlu. Robiły to natomiast gospodarki dojrzałe, ale część z nich powoli wycofuje się z tego pomysłu. Spójrzmy na liczby.

Z opracowania PwC wynika, że:

• w 13 na 30 przebadanych krajów zakaz handlu w niedzielę nie jest stosowany,
• w ciągu ostatniej dekady 15 krajów rozluźniło prawo i ograniczyło restrykcje dotyczące handlu w niedziele,
• w 5 spośród 30 państw stosowane są minimalne ograniczenia, które tyczą się jedynie sprzedaży alkoholu oraz handlu w dni świąteczne,
• 4 spośród 13 państw to dojrzałe gospodarki europejskie, które całkowicie zniosły zakaz handlu w niedzielę.

Węgry

Zakaz handlu w niedzielę obowiązywał na Węgrzech od 15 marca 2015 roku. Tego dnia weszła w życie ustawa określająca, które ze sklepów mają być zamknięte. Szybko okazało się jednak, że społeczeństwo jest niezadowolone z większości wprowadzonych zmian i już w kwietniu 2016 roku ustawę wycofano. Warto podkreślić, że rozwiązania zastosowane przez Węgrów były mniej restrykcyjne niż te, które wynikają z projektu autorstwa NSZZ Solidarność. Mimo to formuła regulacji oraz zmuszenie do zmian przyzwyczajeń zakupowych wywołały silny opór społeczny, co potwierdziły 3 wiodące ośrodki badawcze na Węgrzech.

Francja

Nad Sekwaną zakaz handlu w niedzielę został wprowadzony w 2009 roku, ale kolejne 7 lat przyniosły stopniową liberalizację prawa, co było odzwierciedleniem zmiany poglądów, która dokonała się wśród Francuzów. Co ważne, proces ten dokonywał się pomimo sprzeciwu związków zawodowych. Pracownicy handlu we Francji muszą jednak dobrowolnie zgodzić się na pracę w niedzielę i otrzymywać tego dnia wyższe wynagrodzenie (takie propozycje zmian Kodeksu Pracy w kwestii dobrowolności pracy w niedziele, w zaledwie jeden weekend poparło 75 tysięcy Polaków, którzy podpisali się pod petycją Tak dla otwartych niedziel). Natomiast w debacie coraz częściej podnosi się argument, że handel we Francji w niedziele powinien zostać całkowicie zderegulowany.

Hiszpania

Pomimo wpływu związków zawodowych oraz zrzeszeń małych sklepów, które doprowadziły do zaostrzenia prawa w latach 90’, niewielka ich liczba przetrwała do dzisiaj. Burzliwe debaty parlamentarne z udziałem związkowców i organizacji branżowych nie zatrzymują procesu postępującej liberalizacji prawa. W 2000 roku wprowadzone zostały pierwsze zmiany znoszące część restrykcji, a ten proces trwa do dziś. Obecnie decyzja dotycząca pracy sklepów w niedziele leży w gestii władz samorządowych.

- Żadne państwo naszego regionu nie ogranicza handlu w niedzielę. Polska, podobnie jak inne kraje Europy Środkowo-Wschodniej, jest na drodze gospodarczego pościgu za bogatszymi krajami Zachodu i nie powinna rezygnować z około 50 dni pracy sektora handlu w skali roku. Te dni wpływają również na konkurencyjność polskich sklepów w oczach konsumentów zza naszej zachodniej granicy, przyjeżdżających do przygranicznych sklepów na zakupy nie tylko z powodu niższych cen, ale również z powodu możliwości zrobienia zakupów w niedzielę – mówi Rafał Trzeciakowski, Ekonomista FOR.

W ostatnich latach, w ośmiu europejskich krajach w znaczący sposób ograniczono lub całkowicie zniesiono obostrzenia odnośnie niedzielnego handlu**:

• Dania – brak ograniczeń po zmianie prawa w 2012 roku
• Francja – ograniczona deregulacja w 2009 roku, ok. 500 stref turystycznych w których handel jest dozwolony, trwa dyskusja nad dalszą deregulacją
• Grecja – od 2013 roku lokalne władze mogą zezwalać na nieograniczony handel w niedzielę wszystkim sklepom poniżej 250m2
• Holandia – od 2013 roku władze lokalne mogą zezwalać na handel w każdą niedzielę, wcześniej mogły zezwolić na handel jedynie do 12 niedziel w roku i tylko 1/3 z nich nie korzystało z takiej możliwości
• Hiszpania – od 2013 roku sklepy mogą się otwierać w 16 niedziel i świąt, władze lokalne mogą podnieść lub ograniczyć tą liczbę do minimum 10, właściciele mogą w te dni sami decydować o godzinach otwarcia
• Węgry – wprowadzony w marcu 2015 roku zakaz handlu w niedzielę zniesiono w kwietniu 2016 roku. Obecnie brak ograniczeń
• Portugalia – w 2014 roku wprowadzono całkowitą liberalizację handlu
• Finlandia – w 2009 roku złagodzono prawo, a od 2016 zupełnie zniosła restrykcje dotyczące godzin otwarcia sklepów w niedziele

*Raport PwC Skutki zakazu handlu w niedzielę dla centrów handlowych i całej branży

**Analiza FOR Zakaz handlu w niedzielę – szkodliwy dla konsumentów, pracowników i sektora handlu