Steganografia w rękach cyberprzestępcy

Przeczytaj także: PLATINUM znowu sięga po steganografię

Scenariusz, który towarzyszy tradycyjnemu atakowi ukierunkowanemu zakłada przeniknięcie do sieci, wykradnięcie zgromadzonych w niej, cennych informacji, a następnie przesłanie ich do serwera, który odpowiada za koordynowanie atakiem. Przeważnie dobre zabezpieczenia oraz rzetelna analiza pozwalają zidentyfikować infekcję na każdym jej etapie, łącznie z momentem, w którym z sieci wyprowadzane są dane. Jest to możliwe, ponieważ etap, w którym wysyłane są informacje pozostawia po sobie ślady, np. w postaci zarejestrowanych zdarzeń przesyłania danych do nieznanych lub znajdujących się na czarnej adresów IP. Jeżeli jednak do akcji wkracza steganografia, to wówczas wykrycie wycieku danych staje się utrudnione.

W tym scenariuszu szkodliwi użytkownicy umieszczają skradzione informacje wewnątrz kodu pliku graficznego lub wideo, który jest następnie wysyłany do serwera, co w wielu przypadkach nie wywoła żadnego alarmu bezpieczeństwa czy technologii ochrony danych. Wynika to z tego, że dokonana przez atakujących modyfikacja nie powoduje zmian wizualnych w samym obrazie, nie występują też różnice pod względem rozmiaru i większości innych parametrów, co nie daje żadnych podstaw do niepokoju — na pierwszy rzut oka obrazek taki nie różni się niczym od oryginału. Steganografia stanowi zatem intratną technikę dla cyberprzestępców w kontekście wyboru sposobu wyprowadzania danych z atakowanej sieci.

W ostatnich miesiącach badacze z Kaspersky Lab zaobserwowali co najmniej trzy operacje cyberszpiegowskie z użyciem omawianej techniki. Bardziej niepokojący jest jednak fakt, że jest ona aktywnie stosowana przez mniej zaawansowanych cyberprzestępców, nie tylko tych, których celem jest szpiegostwo. Badacze z Kaspersky Lab zidentyfikowali wykorzystanie steganografii w uaktualnionych wersjach trojanów Zerp, ZeusVM, Kins, Triton oraz innych. Większość spośród tych rodzin szkodliwego oprogramowania atakuje głównie organizacje finansowe oraz użytkowników serwisów finansowych. Ostatni cel może wskazywać na to, że technika ta będzie wkrótce stosowana masowo przez autorów szkodliwego oprogramowania, komplikując w efekcie wykrywanie cyberzagrożeń.

Chociaż nie jest to pierwszy raz, gdy szkodliwa technika, początkowo stosowana przez zaawansowanych cyberprzestępców, weszła do powszechnego arsenału stosowanego w szkodliwym oprogramowaniu, przypadek steganografii jest szczególnie istotny. Jak dotąd branża bezpieczeństwa nie znalazła sposobu na skuteczne wykrywanie realizowanego w ten sposób wyprowadzania danych. Pliki graficzne wykorzystywane przez atakujących jako narzędzie do przenoszenia skradzionych informacji są bardzo duże i nawet jeśli istnieją algorytmy, które mogłyby automatycznie wykrywać tę technikę, wdrożenie ich na skalę masową wymagałoby ogromnej mocy obliczeniowej i byłoby poza zasięgiem ze względu na koszty.

Z drugiej strony, można stosunkowo łatwo zidentyfikować obraz „wypełniony” skradzionymi poufnymi danymi za pomocą ręcznej analizy. Metoda ta ma jednak swoje ograniczenia, ponieważ analityk bezpieczeństwa jest w stanie przeanalizować tylko niewielką liczbę obrazów dziennie. Być może rozwiązaniem jest połączenie obu dostępnych metod. W Kaspersky Lab w celu identyfikowania i wykrywania takich ataków łączymy technologie automatycznej analizy z intelektem człowieka. Jednak w obszarze tym wiele można jeszcze udoskonalić, a celem naszych dochodzeń jest zwrócenie uwagi branży na ten problem oraz skłonienie do rozwoju niezawodnych, a jednocześnie przystępnych kosztowo technologii umożliwiających identyfikację steganografii w atakach z użyciem szkodliwego oprogramowania — powiedział Aleksiej Szulmin, badacz ds. cyberbezpieczeństwa, Kaspersky Lab.