Polski startup rozwojowy, ale jeszcze mało dojrzały

Przeczytaj także: Czego potrzebuje start up?

Przed kilkunastoma miesiącami eksperci firmy Deloitte opracowali składający się z 5 obszarów model dojrzałości ekosystemu startupów. Jego kluczowymi elementami są:

1. finansowanie,
2. regulacje prawne,
3. kapitał ludzki,
4. kapitał społeczny oraz
5. otoczenie instytucjonalne.

Wiosną minionego roku nasz kraj zasłużył na 1,93 pkt. w czterostopniowej skali dojrzałości. Najnowszy pomiar wskazuje, że dziś statystyczny polski startup jest nieco dojrzalszy. Obecny wynik to 2,1 pkt.

– Taki wynik dowodzi, że dojrzałość ekosystemu startupów w naszym kraju ciągle plasuje się poniżej poziomu umiarkowanego. Podkreślenia wymaga również fakt, że poszczególne obszary charakteryzują się dość sporym zróżnicowaniem – mówi Julia Patorska, Lider zespołu ds. analiz ekonomicznych, Deloitte. – Identycznie jak miało to miejsce wiosną biegłego roku, najlepiej wypadamy w obszarze otoczenia instytucjonalnego oraz regulacji prawnych (odpowiednio 2,5 i 2,55 pkt). Naszą piętą achillesową okazuję się finansowanie i kapitał społeczny (1,73 i 1,35 pkt.). Kapitał ludzki doczekał się w tej edycji umiarkowanych ocen na poziomie 2,36 pkt. – dodaje.

Finansowanie

Czynnik ten jest niezwykle istotny na każdym etapie rozwoju firmy, choć zapotrzebowanie na wielkość kapitału zmienia się w trakcie jej rozwoju. W porównaniu do poprzedniej edycji badania finansowanie poprawiło swoją pozycję, notując wzrost z 1,68 do 1,73 punktów.

– Na poprawę pozycji Polski w tym obszarze wpływ miała zmiana warunków na rynku venture capital. Średnia wartość inwestycji w fazie later-stage wzrosła z 900 tys. euro do 1 833 tys. euro. Ponadto zwiększyła się wartość przyrostu średniej inwestycji w fazie seed do fazy startup, choć zainwestowano w mniej przedsięwzięć na etapie fazy seed. Można po tych zmianach wnioskować, że inwestuje się większe kwoty i to w bardziej dojrzałe przedsięwzięcia, choć sama liczba inwestycji jest mniejsza – tłumaczy Julia Patorska, Lider zespołu ds. analiz ekonomicznych Deloitte.

Pozytywnie należy ocenić fakt, że wartości niektórych wskaźników poprawiły się – np. całkowite wydatki na badania i rozwój w odniesieniu do PKB w Polsce w ostatnich latach sukcesywnie rosną, podobnie wydatki sektora edukacji wyższej. Jednak zmiana ta nie jest na tyle duża, aby wpłynąć na pozycję Polski w tej kategorii.

Regulacje prawne

Przepisy prawa stanowią podstawę formalną funkcjonowania każdego biznesu. Łatwość ich zrozumienia i przyjazność procedur są bardzo istotne na początkowych etapach rozwoju przedsiębiorstwa, kiedy ograniczona jest możliwość użycia fachowej pomocy specjalistów. Niesprzyjające regulacje mogą nie tylko utrudniać prowadzenie firmy, ale także skutecznie zniechęcić do podejmowania jakiejkolwiek aktywności. W obszarze regulacji prawnych sytuacja Polski w modelu dojrzałości nie zmieniła się. Najlepsze oceny w tym zakresie Polska osiągnęła w kategorii łatwości wymiany międzynarodowej (najwyższa nota wspólnie z innymi 15 krajami) oraz w kategorii dostępności wsparcia prac B+R. Ze względu na szerokie spektrum zachęt, dostępnych grantów i ulg Polska jest także w czołówce. Realne pogorszenie warunków nastąpiło w kategorii łatwość zakładania firmy. Zgodnie z danymi World Bank Doing Business czas potrzebny na założenie firmy w Polsce wzrósł w ostatnim czasie z 30 do 37 dni. Wśród analizowanych 40 krajów jest to najgorszy wynik. Dla porównania w takich krajach jak Nowa Zelandia, Kanada, Hong Kong, Australia, Singapur czy Dania czas ten to najwyżej trzy dni. Poprawy nie widać także w aspektach związanych z przejrzystością systemu podatkowego. Czas konieczny do przygotowania, wypełnienia wszystkich formularzy związanych z podatkami, a także ich opłacenie, wynosi w Polsce 271 godzin rocznie, co jest o ponad 100 godzin gorszym wynikiem niż średnia w analizowanych krajach.

Kapitał ludzki

Stanowi on niezbędną podstawę budowania dojrzałego ekosystemu startupów. Kapitał ludzki decyduje o częstotliwości pojawiania się innowacyjnych idei, ich jakości i możliwości rozwoju aż do stworzenia innowacyjnego produktu bądź usługi. Obszar ten w poprzednim badaniu został oceniony na poziomie 2,27, co wskazywało na jego umiarkowany rozwój. Obecnie jest to 2,36. Poprawie uległ wskaźnik odnoszący się do liczby wniosków patentowych składanych w Polsce w odniesieniu do PKB. W poprzednim modelu wynosił on 4,65, w najnowszych danych odnotowano wartość 5,21 na 1 mld dolarów PKB według parytetu siły nabywczej. Zmiana tego wskaźnika, przy stale rosnącym PKB w Polsce w ostatnich latach oznacza, że w Polsce powstaje więcej cennych pomysłów i coraz częściej chroni się własność intelektualną.

Kapitał społeczny

Wysoki poziom kapitału społecznego tworzy niezbędne dla dojrzałego ekosystemu startupów „spoiwo” w relacjach międzyludzkich. Składa się na nie zaufanie, respektowanie wzajemnych zobowiązań, przestrzeganie wspólnych norm i zaangażowanie w życie wspólnotowe. Obszar kapitału społecznego był najniżej ocenionym obszarem w Polsce w poprzednim badaniu, osiągając wynik 1,5. Obecnie wynik ten jest jeszcze niższy i wynosi 1,35. Rankingi takie jak Prosperity Index Social Capital czy Social Progress Index wskazują na obniżenie poziomu kapitału społecznego w Polsce.

– Jest to problem całego regionu Europy Środkowo-Wschodniej. W odniesieniu do startupów sytuacja ta powoduje, że ogranicza się dostęp do talentów spoza ekosystemu. Przy niekorzystnych warunkach demograficznych i starzejącym się społeczeństwie może to oznaczać brak zasobów ludzkich do osiągania zakładanego rozwoju przedsiębiorstwa – ocenia Julia Patorska.

Otoczenie instytucjonalne

Obejmuje ono organizacje i instytucje prowadzące działania na rzecz rozwoju ekosystemu startupowego. Obok ośrodków przedsiębiorczości, innowacji czy pozabankowych instytucji finansowych dotyczy ono również podmiotów administracji publicznej na poziomie centralnym i samorządowym, które mają bardzo duże znaczenie dla rozwoju krajowego systemu innowacji. Otoczenie instytucjonalne w poprzednim badaniu z wynikiem 2,5 było jednym z lepiej ocenianych obszarów. Aktualizacja modelu nie wskazała zmian w tym obszarze. Na uwagę zasługuje wzrost we wskaźniku jakości usług rządowych World Bank – World Governance Indicators – od poprzedniego notowania wskaźnik ten wzrósł z poziomu 71,56 do poziomu 74,52. Zmiana ta jednak nie determinuje przesunięcia Polski w modelu, choć zauważany jest trend w dobrym kierunku. Co ważne, nie zmieniła się liczba uniwersytetów w TOP 500. Wciąż tylko cztery polskie wyższe uczelnie są wśród najlepszych pięciuset uczelni globalnych.

Śladem Izraela

Działalność startupów wywiera złożony wpływ na życie gospodarcze i społeczne. Unikalny charakter tego rodzaju przedsięwzięć powoduje, że niewielka część z nich staje się dojrzałymi przedsiębiorstwami, które znacząco oddziałują na gospodarkę. Jednak te, którym się uda osiągnąć dojrzałość, stają się bardzo ważnymi podmiotami gospodarki. Według szacunków Deloitte startupy mają szansę wygenerować w 2023 roku łącznie, czyli w sposób bezpośredni, pośredni i indukowany, ponad 2,2 mld złotych wartości dodanej. W tym samym roku startupy stworzą w Polsce łącznie ponad 50,3 tysiąca miejsc pracy.

– Choć warunki dla innowacyjnych przedsiębiorców w Polsce poprawiają się, to jednak na tle krajów, równie dynamicznie rozwijających się, relatywna zmiana nie jest widoczna – mówi Julia Patorska.

Zamiłowanie Izraelczyków do technologicznych mashupów to coś więcej niż ciekawość, to kluczowa cecha kulturowa, dzięki której Izraelczycy są tak innowacyjni. Jest ona produktem multidyscyplinarnego przygotowania, które staje się często udziałem Izraelczyków, kiedy połączą swoje doświadczenie wojskowe i cywilne. Ale jest to też sposób myślenia, który owocuje szczególnie kreatywnymi rozwiązaniami i może otwierać drogę nowym gałęziom przemysłu „ zakłócającym porządek” postępowi w technologii. To forma wolności myśli, którą trudno sobie wyobrazić w mniej wolnych czy bardziej kulturowo usztywnionych społeczeństwach, nie wyłączając tych, które na pierwszy rzut oka wydają się wyznaczać kierunki komercyjnego rozwoju - tak pisze o cechach Izraelczyków Saul Singer, autor bestsellera „Naród start-upów. Historia cudu gospodarczego Izraela”, który znalazł się na piątym miejscu bestsellerów „New York Times”.