Skrajne ubóstwo w Polsce, czyli słodko-gorzkie dane

Przeczytaj także: Ubóstwo w Polsce 2013

Dziś 17 października, a więc ustanowiony przez ONZ Międzynarodowy Dzień Walki z Ubóstwem. Przy tej okazji Polski Komitet Europejskiej Sieci Przeciw Ubóstwu (EAPN Polska) prezentuje raport "poświęcony właśnie temu zagadnieniu. Opracowanie dostarcza nam sporej dawki słodko-gorzkich informacji. Z jednej strony dowiadujemy się bowiem, że od 2014 do 2016 roku skrajne ubóstwo w Polsce i wskaźnik pogłębionej deprywacji materialnej zmniejszyły się o 1/3 (odpowiednio 34% i 36%), z drugiej jednak okazuje się, że z tych pozytywnych zmian nie korzystają samotni rodzice.

– Za istotnymi spadkami odsetka rodzin dotkniętych ubóstwem stoi bez wątpienia więcej niż jeden powód, ale bez wątpienia kluczową rolę odgrywa tu program Rodzina 500 plus. Symulacje Banku Światowego odnośnie wpływu tego świadczenia na skrajne ubóstwo wśród dzieci wskazywały, że spadnie ono o około 77-94 proc. Najnowsze badania GUS dowodzą, że spadek ten sięgnął 51 proc. Ciągle jednak aż 400 tysięcy dzieci żyje w skrajnym ubóstwie oraz deprywacji materialnej – mówi dr hab. Ryszard Szarfenberg, przewodniczący EAPN Polska.

Okazuje się, że 500 plus może zmienić hierarchię zagrożenia ubóstwem rodzin z dziećmi w Polsce. Dotychczas w najtrudniejszej sytuacji były rodziny wielodzietne, z trojgiem, czworgiem i więcej dzieci na utrzymaniu. Dzięki świadczeniu 500 plus wskaźnik skrajnego ubóstwa i deprywacji materialnej w tej grupie dynamicznie i silnie spada. Rodziny dwojga opiekunów z trójką dzieci pierwszy raz są mniej zagrożone ubóstwem skrajnym niż rodziny z jednym opiekunem.

– Statystycznie nadal najwięcej dotkniętych skrajnym ubóstwem jest rodzin z czworgiem i więcej dzieci na utrzymaniu. Jednak jeśli spojrzymy na zmiany w latach 2014-2016, to wyraźnie widzimy, że odsetek tych rodzin w ubóstwie znacząco się zmniejsza. Z kolei w rodzinach z jednym opiekunem sytuacja prawie się nie zmieniła – mówi dr hab. Ryszard Szarfenberg.

Skrajne ubóstwo to wskaźnik ukazujący zasięg życia poniżej minimum egzystencji, szacowanego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Za skrajnie ubogie gospodarstwa domowe uznaje się te, których wydatki są poniżej tej granicy. W 2016 roku minimum egzystencji miesięcznie i uśrednione na osobę wynosiło 486 złotych.

Pogłębionej deprywacji materialnej doświadczają rodziny, których nie stać na co najmniej 4 z listy 9 pozycji uznawanych za niezbędne: opłacenie czynszu i rachunków za media, odpowiednie ogrzanie domu, niespodziewane wydatki, jedzenie mięsa, ryby lub ich odpowiednika w białku co drugi dzień, tygodniowy urlop poza domem, korzystanie z samochodu, pralki, telewizora, telefonu.

Gdy weźmiemy pod uwagę pogłębioną deprywację materialną rodzin wielodzietnych, pomiędzy latami 2014 i 2015 zmiana była niewielka, ale między 2015 i 2016 nastąpił spadek aż o 47 proc. Obraz sytuacji zmienia się w przypadku rodzin z jednym opiekunem. W 2014 i 2015 wskaźnik zmniejszył się o 24 proc., ale między 2015 i 2016 r. wzrósł aż o 33 proc.

– Odsetek skrajnie ubogich rodzin z jednym opiekunem nieznacznie się zmniejszył. Bardzo niepokoi fakt, że pod względem zaspokajania potrzeb sytuacja życiowa tych rodzin się pogorszyła, o czym świadczy wzrost pogłębionej deprywacji materialnej. Cząstkowe dane dotyczące tego wskaźnika pokazują, że coraz więcej rodzin z jednym opiekunem deklaruje, że ma problemy z odpowiednim ogrzewaniem mieszkania i opłacaniem czynszu, rachunków za media – mówi dr hab. Ryszard Szarfenberg.

Polski Komitet EAPN postuluje, aby rząd w ramach nowej strategii przeciwdziałania ubóstwu ustalił konkretny cel ograniczenia skrajnego ubóstwa i pogłębionej deprywacji materialnej dzieci do minimum, czyli poniżej 1 proc. do 2025 roku.