Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce 2016

Przeczytaj także: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce 2012

Jak wynika z najnowszego opracowania zaprezentowanego przez Narodowy Bank Polski, w minionym roku polscy inwestorzy bezpośredni zdołali dokonać transakcji na rekordową kwotę 31,8 mld zł. To o 13 mld zł i tym samym o 69% więcej niż w roku poprzednim. Warto przy tym podkreślić, że za niemal połowę tej kwoty odpowiedzialne były transakcje związane z reorganizacją funduszy inwestycyjnych, których efektem stało się zmniejszenie inwestycji portfelowych i odpowiedni wzrost w zakresie inwestycji bezpośrednich.

Jednocześnie zaobserwowano dwuprocentowy spadek wartości globalnych transakcji w obszarze inwestycji bezpośrednich w skali światowej, choć trzeba i tak przyznać, że ich poziom nadal pozostawał wysoki.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce

Jak już wspomniano we wstępie, wartość ubiegłorocznego napływu netto inwestycji bezpośrednich do Polski osiągnęła 54,9 mld zł, z czego 34,2 mld zł stanowiły, już po raz kolejny, reinwestycje zysków. Napływ kapitału w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych wyniósł 8,4 mld zł, a napływ kapitału netto w postaci instrumentów dłużnych zamknął się kwotą 12,3 mld zł.

Wzrost napływu inwestycji bezpośrednich do nowych krajów Unii Europejskiej (UE), przy jednoczesnym spadku napływu inwestycji bezpośrednich do Polski spowodował, że udział Polski w napływie inwestycji bezpośrednich do tych krajów spadł z 52% procent odnotowanych w 2015 roku do 17% w roku 2016.

W strukturze geograficznej napływu inwestycji bezpośrednich w 2016 roku dominował udział reinwestowanych zysków, które pochodziły z krajów największych inwestorów bezpośrednich: Niderlandów (20,2 mld zł – napływ ogółem), Niemiec (13,7 mld zł) i Luksemburga (8,7 mld zł). Z drugiej strony widoczny był wpływ jednostkowych transakcji, znajdujących odbicie w zwiększonym napływie inwestycji bezpośrednich z Niderlandów i ich odpływie z Irlandii (-2,3 mld zł) i Włoch (-1,7 mld zł).

W 2016 roku zagraniczne inwestycje bezpośrednie trafiały przede wszystkim do podmiotów zajmujących się przetwórstwem przemysłowym (15,9 mld zł), a także działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (10,4 mld zł). W przypadku podmiotów zaangażowanych w wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną odnotowano odpływ kapitału, związany z ponoszonymi przez te podmioty stratami (ujemne reinwestycje zysków) oraz spłatą zadłużenia względem inwestorów bezpośrednich (łącznie -1,9 mld zł).

Bliższa analiza struktury napływu inwestycji bezpośrednich do Polski w ostatnich latach wskazuje na zmianę obszarów i form inwestowania. W obszarze usług zwiększyła się rola inwestycji w postaci akcji i innych form udziałów kapitałowych, kosztem pozostałych form inwestowania W polskim przemyśle przetwórczym, po napływie kapitału udziałowego w poprzednich latach, przeważającą formą inwestowania są obecnie reinwestycje zysków, przy obserwowanym jednocześnie odpływie kapitału w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych.

W strukturze napływu inwestycji bezpośrednich do Polski w 2016 roku odnotowano po raz kolejny ujemne saldo transakcji typu fuzje i przejęcia. Wiązało się to z tendencją do wykupowania przez polski kapitał polskich przedsiębiorstw przemysłowych od zagranicznych inwestorów bezpośrednich. Wpłynęło to na obniżenie wartości transakcji zagranicznych inwestycji bezpośrednich ogółem. W dalszym ciągu udział transakcji typu fuzje i przejęcia w napływie inwestycji bezpośrednich był nieznaczny.

Na koniec 2016 roku zobowiązania Polski z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich wyniosły 778,6 mld zł. Odnotowano ponad 7% wzrost stanu tych zobowiązań, głównie za sprawą wzrostu wartości inwestycji w akcje i inne udziały kapitałowe. Struktura geograficzna zobowiązań była niemal identyczna jak przed rokiem. Najwyższe zobowiązania odnotowano wobec inwestorów z Niderlandów (149,9 mld zł), Niemiec (129,4 mld zł), Luksemburga (103,7 mld zł) i Francji (78,7 mld zł). Przy uwzględnieniu perspektywy kraju siedziby podmiotu dominującego w grupie kapitałowej, największym inwestorem bezpośrednim w Polsce były Niemcy (151,0 mld zł). Kolejne miejsca przypadły Francji (80,5 mld zł) i Stanom Zjednoczonym (79,0 mld zł). Perspektywa kraju podmiotu dominującego pozwala pokazać rolę polskich inwestorów bezpośrednich w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce. Inwestycje bezpośrednie w Polsce kontrolowane przez polskie podmioty wynosiły na koniec 2016 roku 34,9 mld zł, co stanowiło 4,5% stanu zobowiązań. Skala tego zjawiska określana mianem roundtrippingu była na podobnym poziomie jak we Francji (4,4%), na wyższym poziomie niż w Stanach Zjednoczonych (2,5%), ale na zdecydowanie niższym poziomie niż we Włoszech (10,5%), czy w Niemczech (7,9%).

W strukturze branżowej zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich nie nastąpiły istotne zmiany. Największe kwoty przypadały na przetwórstwo przemysłowe (245,4 mld zł), działalność finansową i ubezpieczeniową (147,9 mld zł), handel hurtowy i detaliczny łącznie z naprawą pojazdów (114,2 mld zł), działalność profesjonalną, naukową i techniczną (64,6 mld zł) oraz na działalność związaną z obsługą rynku nieruchomości (64,2 mld zł).

Najwyższy stan zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w 2016 roku, podobnie jak w latach poprzednich, odnotowano w województwie mazowieckim (422,7 mld zł). Inne województwa o istotnym stopniu zaangażowania inwestorów to: śląskie (82,6 mld zł), wielkopolskie (69,9 mld zł), dolnośląskie (44,0 mld zł), małopolskie (35,8 mld zł) i pomorskie (26,3 mld zł).

Interpretacja powyższych danych wymaga jednak dużej ostrożności, ponieważ stany zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich pokazują miejsce rejestrowania inwestycji, natomiast rzeczywiste miejsce ponoszenia nakładów inwestycyjnych jest często inne niż siedziba podmiotu, z którym związana jest inwestycja bezpośrednia.

Dochody inwestorów z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2016 r. osiągnęły rekordową wartość 79,0 mld zł. Składały się na nie dywidendy w wysokości niemal 36,1 mld zł, reinwestowane zyski na poziomie 34,2 mld zł oraz dochody z tytułu odsetek o wartości 8,7 mld zł. Najwyższe dochody odnotowali inwestorzy bezpośredni z Niderlandów (18,4 mld zł), Niemiec (15,3 mld zł) i Luksemburga (11,2 mld zł).
Dochody te były najwyższe w sekcjach przetwórstwo przemysłowe (30,5 mld zł), handel hurtowy, detaliczny i naprawa pojazdów (12,1 mld zł) oraz działalność finansowa i ubezpieczeniowa (10,0 mld zł). Należy podkreślić, że w 2016 roku nastąpił wzrost zysków wszystkich firm działających w Polsce, w tym także firm z udziałem zagranicznych inwestorów bezpośrednich.

Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą

W 2016 r. polscy inwestorzy bezpośredni zainwestowali za granicą 31,8 mld zł, przy czym inwestycje w akcje i inne formy udziałów kapitałowych wyniosły 22,7 mld zł, reinwestycje zysków osiągnęły poziom 1,9 mld zł, a inwestycje z tytułu instrumentów dłużnych wyniosły 7,3 mld zł. W 2016 roku największy wpływ na wartość transakcji polskich inwestycji bezpośrednich miały zmiany organizacyjne w obszarze funduszy inwestycyjnych. Związane one były z wprowadzonymi w listopadzie 2016 zmianami w opodatkowaniu funduszy inwestycyjnych zamkniętych.

Spowodowało to, że fundusze inwestycyjne, w miejsce swoich inwestycji portfelowych za granicą, dokonywały inwestycji w te same podmioty, lecz za pośrednictwem tworzonych przez siebie spółek krajowych. Inwestycje te zostały zakwalifikowane, jako inwestycje bezpośrednie. W ten sposób, w 2016 roku odnotowano wzrost transakcji z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą o 15,3 mld zł, kosztem inwestycji portfelowych.

Największe transakcje polskich rezydentów z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą miały miejsce w Luksemburgu (19,1 mld zł) i w Szwecji (3,9 mld zł). Inwestycje w Luksemburgu wiązały się głównie z reorganizacją funduszy inwestycyjnych, a w Szwecji ze spłatą zobowiązań wobec podmiotów bezpośredniego inwestowania.

W 2016 r. polskie inwestycje bezpośrednie za granicą trafiły przede wszystkim do podmiotów bezpośredniego inwestowania zajmujących się działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (9,4 mld zł), oraz do podmiotów zajmujących się informacją i komunikacją (6,8 mld zł – tu głównie wspominana już spłata zadłużenia). Inwestycje związane z działalnością profesjonalną, naukową i techniczną dotyczyły przede wszystkim reorganizacji funduszy inwestycyjnych.

Przy interpretacji danych o polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą należy pamiętać, że prezentują one kraje i rodzaje działalności podmiotów, do których bezpośrednio płyną środki rezydentów. Oznacza to, że jeżeli do inwestycji wykorzystują oni np. spółki holdingowe w Luksemburgu, to w danych nie będzie widoczna rzeczywista docelowa inwestycja, tylko inwestycja w branżę związana z działalność finansową w Luksemburgu. Wpływa to zasadniczo zarówno na obraz struktury geograficznej, jak i struktury branżowej polskich inwestycji bezpośrednich za granica.

Należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą osiągnęły na koniec 2016 roku rekordowa wartość 122,4 mld zł. Składały się na nie należności z tytułu akcji i innych form udziałów kapitałowych w wysokości 123,1 mld zł oraz ujemne należności z tytułu dłużnych instrumentów finansowych w wysokości -0,7 mld zł. Ujemna pozycja z tytułu dłużnych instrumentów finansowych wynikała z wysokiego poziomu zobowiązań polskich inwestorów bezpośrednich (46,1 mld zł), przewyższających ich należności (45,4 mld zł) od powiązanych podmiotów z zagranicy.

Najwyższe stany należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2016 roku odnotowano wobec podmiotów z Luksemburga (44,2 mld zł), Cypru (15,0 mld zł), Szwajcarii (9,1 mld zł) i Republiki Czeskiej (8,5 mld zł). Pierwsze trzy z wymienionych krajów zawdzięczały swoją pozycję lokowaniu tam podmiotów specjalnego przeznaczenia, wykorzystywanych w strukturach inwestycyjnych. Występujące w przypadku kilku krajów ujemne kwoty należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wynikały ze szczególnego sposobu inwestowania polskich spółek w tych krajach . Najwyższą ujemną wartość miały należności względem Szwecji (-19,6 mld zł).

Największe kwoty należności przypadały na działalność finansową i ubezpieczeniową (41,2 mld zł), działalność profesjonalną, naukową i techniczną (21,9 mld zł), działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierającą (17,1 mld zł) oraz na przetwórstwo przemysłowe (17,0 mld zł). Największe ujemne należności odnotowano w obszarze wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną (-5,5 mld zł). Wspominane już wcześniej podmioty specjalnego przeznaczenia wykorzystywane przy inwestycjach zagranicznych klasyfikowane są w większości jako działalność finansowa, profesjonalna oraz w zakresie usług administrowania.

Przy analizie polskich inwestycji bezpośrednich za granicą należy brać pod uwagę fakt, że były one dokonywane przez podmioty (rezydentów) zarówno pod kontrolą krajową, jak i pod kontrolą nierezydentów. Podmioty pod kontrolą krajową posiadały na koniec 2016 roku należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą o wartości 72,2 mld zł, a nierezydenci 50,2 mld zł.

Największy udział w polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą będących pod kontrolą rezydentów miały w 2016 roku prywatne (w odróżnieniu od inwestycji dokonywanych przez podmioty z udziałem Skarbu Państwa) inwestycje związane z roundtrippingiem, wynoszące 34,9 mld zł. Pozostałe inwestycje prywatne w tym obszarze zamknęły się kwotą 20,5 mld zł, a inwestycje podmiotów pod kontrolą Skarbu Państwa wyniosły 16,8 mld zł. W inwestycjach krajowych podmiotów kontrolowanych przez nierezydentów można było wyróżnić inwestycje związane z kapitałem w tranzycie dokonywane przez podmioty prowadzące rzeczywistą działalność wynoszące 11,5 mld zł i pozostałe inwestycje bezpośrednie krajowych podmiotów będących pod kontrolą nierezydentów, w kwocie 38,7 mld zł. Struktura ta pokazuje na duży rozdźwięk pomiędzy tradycyjnym rozumieniem krajowych inwestycji za granicą, a tymi inwestycjami prezentowanymi zgodnie ze standardami międzynarodowymi.

Dochody polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą w 2016 r. osiągnęły wartość 4,9 mld zł. Zadeklarowane dywidendy wyniosły 2,6 mld zł, reinwestowane zyski miały wartość: 1,9 mld zł, a dochody z tytułu odsetek wyniosły 0,4 mld zł.

Najwyższe dochody osiągnięto z inwestycji na Litwie (1,1 mld zł) i w Luksemburgu (0,9 mld zł). Największe ujemne saldo dochodów (straty) odnotowano w przypadku Wielkiej Brytanii (-0,7 mld zł), co wynikało ze strat odnotowywanych przez podmioty bezpośredniego inwestowania mające siedzibę w tym kraju i w przypadku Szwecji (-0,5 mld zł), dla której ujemne dochody wiązały się z wysokimi płatnościami odsetkowymi na rzecz podmiotów bezpośredniego inwestowania.

W 2016 roku dochody polskich inwestorów pochodziły przede wszystkim z inwestycji w zagraniczne podmioty bezpośredniego inwestowania związane z produkcją przemysłową (2,4 mld zł) oraz handlem hurtowym i detalicznym razem z naprawą pojazdów (0,6 mld zł).

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie a innowacyjność w polskiej gospodarce

Inwestycje bezpośrednie w branże innowacyjne są postrzegane jako koło napędowe gospodarek ze względu na ich potencjalny pozytywny wkład w rozwój gospodarczy. W ostatnich latach w Polsce rośnie rola inwestycji bezpośrednich w branże postrzegane jako innowacyjne. Wzrost transakcji w tym obszarze wiąże się przede wszystkim z wyższą niż przeciętna dochodowością istniejących już przedsiębiorstw i związaną z tym większą możliwością reinwestycji zysków. W mniejszym stopniu efektem tych inwestycji są nowopowstające firmy.