Nowe szlaki handlowe w basenie Morza Śródziemnego

Przeczytaj także: Handel międzynarodowy po pandemii. Chiny stracą na znaczeniu?

Z informacji przedstawionych przez Coface wynika, że w basenie Morza Śródziemnego zaobserwowany ostatnio wzrost protekcjonizmu zaowocował przekształceniami sieci umów dotyczących wolnego handlu oraz wewnętrznych szlaków handlowych. Swoją obecność zaznaczają zwłaszcza dwa trendy:

1. Kraje South-Med oraz East-Med zwracają się ku przepływowi towarów ekskluzywnych, co zaznacza się zwłaszcza w eksporcie towarów z sektora motoryzacyjnego oraz teleinformatycznego.
2. W regionie pojawiają się nowi dostawcy surowców (energii, chemikaliów i budownictwa), w tym m.in. Grecja, Cypr i Egipt.

Spowolnienie handlu wewnątrzregionalnego

Wzrost znaczenia handlu regionalnego zaznacza się m.in. w przypadku Azji. Wygląda jednak na to, że na taki scenariusz krajom regionu śródziemnomorskiego przyjdzie poczekać. Póki co odnotowują one pewne trudności i to pomimo istnienia wielostronnych i dwustronnych porozumień wprowadzonych w 1995 r. w ramach „Procesu barcelońskiego”. Co więcej, w handlu wewnątrz śródziemnomorskim można nawet mówić o tendencji spadkowej, z 31-proc. udziału eksportu w 2001 r. do 29-proc. w 2016 r. Ze względu na zakres znaczna część handlu regionalnego (79,4 proc. przepływów importowych i eksportowych) odbywa się w podregionie Euro-Med . Jednakże w ciągu ostatnich 15 lat jego pozycja zmalała, z korzyścią dla krajów podregionu South-Med (10,1%), East-Med (8,4 proc.) oraz Bałkanów (2 proc.).

Pomimo zwiększenia wysiłków w zakresie współpracy na przestrzeni ostatnich 20 lat, istnieje wiele powodów słabego poziomu integracji handlowej. Konkurencja pomiędzy krajami południowymi i wschodnimi, specjalizującymi się w sektorze rolnym i tekstylnym, jest często pierwszym argumentem uzasadniającym to niepowodzenie - ale są też inne. Kryzys z 2009 r. oraz Arabska Wiosna w 2011 r. wpłynęły negatywnie na otwartość krajów regionu, ponieważ dodatkowo spowolniły rozwój gospodarczy południowych i wschodnich krajów śródziemnomorskich (z wyjątkiem Maroka). Co więcej, kolejność wprowadzanych umów skomplikowała procesy handlowe, a ich warunki różniły się w zależności od umów. Jednocześnie, pomimo deklarowanej chęci zwiększenia czynności handlowych, liczba środków protekcjonistycznych (takich jak podatki, środki antydumpingowe, dotacje publiczne i kwoty) stale rośnie. Od 2012 r. w całym basenie Morza Śródziemnego wprowadzono 381 środków protekcjonistycznych, z których prawie połowa ukierunkowana jest bezpośrednio na inne kraje regionu.

Kraje South-Med oraz East-Med zwiększają eksport towarów z branż motoryzacyjnych oraz technologii teleinformatycznych, a także zaczynają dostarczać surowce

Od 2000 r. pojawiają się nowe trendy dotyczące struktury eksportu krajów basenu Morza Śródziemnego. Wydaje się, że region euro śródziemnomorski traci swoją pozycję w sektorach o wysokiej wartości dodanej, takich jak motoryzacja i technologie teleinformatyczne, na rzecz eksportu przetworzonych produktów rolnych i chemikaliów. Kraje z grupy South-Med i East-Med koncentrują swoje działania na sektorze towarów ekskluzywnych, kosztem tych tradycyjnych, takich jak wyroby przemysłu włókienniczego. Dynamika ta jest mniej widoczna na Bałkanach, chociaż wyraźnie wzrasta eksport towarów rolno-spożywczych i metali. Ponadto umacnia się handel między krajami Afryki Północnej i wschodnimi krajami śródziemnomorskimi oraz zaczynają pojawiać się nowe szlaki handlowe.

Sektor motoryzacyjny: Maroko i Turcja -> Kraje Euro-Med i East-Med

Przyjęta przez Maroko i Turcję polityka przyłączania się do międzynarodowych sieci produkcji poprzez rozwój i wzmocnienie sektorów przemysłowych przyczyniła się do rekonfiguracji eksportu przemysłu motoryzacyjnego w regionie Morza Śródziemnego. W 2016 r. udział Turcji w regionalnym eksporcie przemysłu motoryzacyjnego stanowił 13 proc. (w porównaniu do zaledwie 2 proc. w 2000 r.), przy czym zwiększyła się liczba przepływów do krajów Euro-Med. W latach 2012-2016 marokański eksport sektora motoryzacyjnego do krajów śródziemnomorskich stanowił 13 proc. całkowitego eksportu tego kraju. Chociaż eksport ten jest nadal przeznaczony głównie na rynek europejski, jego partnerami są także Turcja i Egipt.

Sektor teleinformatyczny: Tunezja i Maroko -> Kraje Euro-Med

Zarówno Tunezja, jak i Maroko przechodzą ekspansję w zakresie eksportu technologii teleinformatycznych. W Tunezji ta nowa specjalizacja znajduje odzwierciedlenie we wzroście eksportu do krajów Euro-Med (głównie do Francji, ale także Hiszpanii) i obecnie stanowi 30 proc. całego eksportu kraju do tego podregionu. W przypadku Maroka następują zmiany w głównych kierunkach eksportowych, z związku z czym liczba odbiorców wzrasta w Hiszpanii i we Włoszech, a maleje we Francji, Portugalii i na Malcie.

Sektor energetyczny: Grecja i Malta -> Kraje East-Med

Mimo iż energia jest nadal najczęstszym przedmiotem handlu w basenie Morza Śródziemnego, zmienia się struktura tego sektora. Eksport gazu i ropy traci znaczenie na rzecz produktów rafinowanych. Grecja i Malta odnotowują rosnący eksport do krajów East-Med, takich jak Turcja i Egipt.

Chemia: Egipt i Cypr -> Kraje East-Med i Euro-Med

Jednym z tradycyjnych gałęzi przemysłu w Egipcie jest sektor chemikaliów i tworzyw sztucznych. Zorientowane na eksport Turcja i Liban są ich głównymi odbiorcami, a wzrastają przepływy do krajów Euro-Med, szczególnie do Francji. Cypr jest również ukierunkowany na kraje East-Med, takie jak Izrael, Grecja i Liban.