Równoległa waluta sprowadzi na Włochy śmieciowy rating

Przeczytaj także: Gospodarka Włoch znowu zaszaleje na kredyt

Włochy po wyborach zachowują się jakby złowiły złotą rybkę, albo przynajmniej odkryły roponośne złoża równe tym w Zatoce Perskiej. Nagle na wszystko mają znaleźć się pieniądze. Niższy wiek emerytalny – proszę bardzo. Dochód gwarantowany w wysokości 760 euro miesięcznie - nie ma problemu. Skoro już zagościł powszechny dobrobyt, to jeszcze obniżymy podatki - 15 lub 20 proc. liniowej daniny od gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw. Bogaci nie muszą przecież płacić wysokich podatków...

Gdy jednak nowe władze w Rzymie zejdą na ziemię, będą musiały zmierzyć się z szarą rzeczywistością. Kraj ma czwarty najwyższy poziom długu do PKB wśród wszystkich ocenianych przez S&P Global Ratings państw. Wynosi on ponad 130 proc. Potencjalny wzrost gospodarczy jest w okolicach 1 proc. głównie ze względu na starzejące się społeczeństwo i niską produktywność. Coroczny strukturalny deficyt jest na poziomie ok. 2,0 proc. PKB - jak wynika z wiosennych szacunków Komisji Europejskiej. Gospodarka Włoch może sobie pozwolić na maksymalnie kilkanaście miliardów euro dodatkowych wydatków. Skąd więc ma się wziąć 100 mld euro na spełnienie wyborczych obietnic?

Włosi będą płacić walutą równoległą?

Gdy brakuje pieniędzy często pojawiają się nietuzinkowe pomysły. Tę zasadę potwierdza przykład władz nad Tybrem. Żeby kosztowne projekty nie zwiększyły krajowego zadłużenia i nie został przekroczony limit deficytu według kryterium z Maastricht, pojawiła się idea równoległej waluty.

Tą walutą miałyby być krótkoterminowe instrumenty dłużne rządu, których nie wlicza się do zadłużenia sektora finansów publicznych, ale stanowią jednocześnie quasi środek płatniczy - IOU (I Owe yoU - fonetycznie z angielskiego “jestem ci winien”). Przykładowo państwo buduje drogę, ale zamiast zapłacić za nią prywatnemu wykonawcy w euro firma budowlana otrzymuje częściowo zapłatę w IOU.

Otrzymane IOU przez przedsiębiorstwo może zostać wykorzystane np. do zapłacenia podatków. Z IOU mogliby korzystać także zwykli obywatele, np. płacąc za usługi użyteczności publicznej czy nawet za bilety komunikacji zbiorowej. Zalety? IOU nie będzie wliczać się do zadłużenia, a więc Bruksela nie powinna się zbyt mocno czepiać Rzymu za brak dyscypliny fiskalnej.

Według Ligi, jednej z dwóch koalicyjnych partii, emisja 70-100 mld euro w IOU pozwoli „dać kopa gospodarce” - pisze agencja Bloomberg. Prawda jest jednak zupełnie inna. Na razie to pomysły emisji „ukrytego długu” dały kopa rentownościom obligacji skarbowych Włoch, które wystrzeliły do niespełna trzyletnich szczytów. Włosi muszą teraz płacić za pożyczanie na 10 lat znacznie więcej niż np. Portugalia, której rating jest na poziomie śmieciowym.

Rating pod obserwacją

Inwestorzy po kryzysie zadłużeniowym z 2012 r. są bardzo wrażliwi na różnego rodzaju sztuczki. Grecy także mieli pomysł wprowadzenia waluty równoległej i wszyscy pamiętają, jak to się skończyło – faktycznym bankructwem kraju.

Niezależnie, czy pomysły Ligii oraz Ruchu 5 Gwiazd o wprowadzeniu równoległej waluty spełnią się, agencje ratingowe będą szybko reagować na jakiekolwiek projekty poważnego zwiększenia obciążeń fiskalnych Włoch – ukrytych bądź jawnych. Dodatkowe koszty na poziomie 100 mld euro rocznie na pewno spowodują nakręcenie się spirali zadłużenia i zaburzenie stabilności włoskiego długu.

Pod koniec kwietnia, jeszcze przed uformowaniem się nowej koalicji, S&P ostrzegał, że „jeżeli nowy rząd zrezygnuje z konsolidacji fiskalnej lub odwróci reformy strukturalne”, rating może być pod presją. W poniedziałek natomiast Fitch pisał, że koalicja populistycznych partii poprzez silne złagodzenie fiskalne i potencjalną utratę wiarygodności zwiększa ryzyka dla profilu kredytowego kraju.

To się źle skończy

Niezależnie, czy Włochy zdecydują się silną stymulację fiskalną, czy też zrezygnują z bizantyjskich wydatków, i tak całe zamieszanie źle skończy się dla Italii. W pierwszym przypadku dług do PKB wystrzeli w górę, co praktycznie na pewno sprowokuje redukcję ratingu do śmieciowego.

W drugim natomiast jeżeli populistyczne partie zrezygnują ze swoich planów, wtedy jeszcze bardziej zmniejszy się zaufanie społeczne do lokalnej polityki. A to w kolejnym wyborczym rozdaniu tylko zradykalizuje poglądy Włochów i zwiększy presję na realizację fatalnych gospodarczo propozycji.

Marcin Lipka, główny analityk