Odpowiedzialność Cywilna za szkody komunikacyjne: zakres ubezpieczenia

Zakład ubezpieczeń - w ubezpieczeniu OC - ponosi odpowiedzialność wobec poszkodowanych na takich zasadach i w takich granicach, w jakich odpowiedzialność określa prawo cywilne w stosunku do posiadacza i kierowcy. (Granicę finansową stanowi suma gwarancyjna podana w umowie, wynikająca z przeliczenia 600.000 EURO na zł - wg zasad określonych w § 10.4).

Podstawą prawną większości stanowisk uznania lub odmowy roszczeń poszkodowanych jest § 10 ust. 1 lub ust. 4. Dlatego zrozumienie jego treści jest niezwykle istotne dla praktycznego zastosowania w ferowanych stanowiskach.

Podstawę prawną odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu, za szkodę wyrządzoną przez ruch pojazdu mechanicznego stanowią przepisy art. 436 w związku z art. 435 § 1 k.c. Odpowiedzialność cywilna posiadacza pojazdu -
oparta na zasadzie ryzyka - jest szersza niż kierowcy pojazdu, nie będącego jego posiadaczem i obejmuje następstwa wypadków spowodowanych przez kierowcę pojazdu.
Kierowca pojazdu ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy (art. 415 k.c.) - jest zobowiązany do odszkodowania, jeżeli wypadek został spowodowany z jego winy.

Nie pozostawiającym wątpliwości jest sformułowanie § 10.3 w ogólnych warunkach ubezpieczenia OC, wskazujące na objęcie ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej każdej osoby, która kierując ubezpieczonym pojazdem mechanicznym spowoduje szkodę, to znaczy, że również osoby nieupoważnionej przez właściciela (np. złodziej). Odszkodowanie wypłacone w takim przypadku nie obciąża szkodowości posiadacza.

Poszkodowani - na osobie - w wypadkach drogowych są uprawnieni do odszkodowania nawet wówczas gdy nie jest możliwe zidentyfikowanie sprawcy a poszkodowani na mieniu i na osobie wówczas, gdy sprawca szkody nie posiadał obowiązkowego ubezpieczenia OC. Odszkodowanie w takich wypadkach wypłaca Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.

Obowiązująca w ogólnym prawie odszkodowawczym zasada pełnego odszkodowania odnosi się również do ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza (kierowcy) pojazdu. Zasada pełnego odszkodowania została ustalona przez ustawodawcę w art. 361 § 2 k.c., który mówi, że odszkodowanie obejmuje straty, jakie poniósł poszkodowany oraz korzyści, jakie mógłby osiągnąć, gdyby mu nie wyrządzono szkody.

Art. 361. § 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Stosownie do rozporządzenia w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC ubezpieczyciel ustala odszkodowanie w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierowcy (§ 10.4) - to znaczy według zasady pełnego odszkodowania (z wyłączeniem przypadków przewidzianych w § 13). Należy przy tym zaznaczyć, że przy ustalaniu granic tej odpowiedzialności stosuje się zasadę określoną w art. 361 § 1 k.c. mówiącą, że posiadacz pojazdu odpowiada tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, które spowodowało szkodę. Nie tylko z punktu widzenia interesu ubezpieczyciela jest więc istotne ustalenie związku przyczynowego i ograniczenie zakresu odpowiedzialności sprawcy, bowiem ubezpieczyciel działając w imieniu swojego ubezpieczonego jest obowiązany do świadczenia wyłącznie w granicach zobowiązania sprawcy.

Przypadki, kiedy ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody ustalają stosowne przepisy ogólnych warunków ubezpieczenia OC. W aktualnie obowiązującej regulacji ustawodawca w §13 rozporządzenia wyłączył odpowiedzialność ubezpieczyciela w przypadku szkód:

• na mieniu, wyrządzonych przez kierowcę posiadaczowi pojazdu (W świetle sformułowania powyższego wykluczenia, ubezpieczyciel nie odpowiada za wszelkie szkody w mieniu posiadacza. Wskazane jest tu więc przywołanie dość częstych przypadków wzajemnego uszkodzenia pojazdów tego samego posiadacza np. zderzenie dwóch autobusów MZK i wykazanie, że odpowiedzialność z umowy ubezpieczenia OC w tym przypadku nie istnieje. Szkody powstałe w wyniku takich zdarzeń mogą być powetowane wyłącznie z umów auto-casco),
• w przewożonym za opłatą bagażu,
• wynikających z utraty gotówki, biżuterii, dokumentów, numizmatów,
• zniszczenia lub skażenia środowiska naturalnego,
• niewielkich - nie przekraczających 50 % najniższego wynagrodzenia tj. 380 PLN.