Praca a obowiązki rodzinne w II kwartale 2018 r.

Przeczytaj także: Ile kosztuje edukacja i opieka nad dziećmi?

Korzystanie z formalnych usług opiekuńczych dla dzieci

Wśród osób w wieku 18 – 64 lata sprawujących opiekę nad dziećmi poniżej 15 roku życia 3 mln 243 tys. osób (tj. 43,5%) korzystało z formalnych usług opiekuńczych nad dziećmi. Częściej z tych usług korzystali mieszkańcy miast – prawie połowa tej populacji (49,5%) zadeklarowała wykorzystywanie takich form opieki nad dziećmi. Wśród mieszkańców wsi odsetek ten był znacznie mniejszy – nieco częściej niż co trzecia osoba (35,2%) korzystała z takich form opieki nad dziećmi.

W populacji pracujących sprawujących opiekę nad dziećmi w wieku poniżej 15 lat udział osób korzystających z formalnych usług opieki nad dziećmi kształtował się na poziomie 47,0%. W tym samym czasie w zbiorowości osób bezrobotnych odsetek ten wynosił 34,3%, natomiast wśród osób biernych zawodowo osiągnął poziom 28,9%. Korzystanie z usług opiekuńczych nad dziećmi było silnie powiązane z poziomem wykształcenia badanych osób. Formalne usługi opiekuńcze w największym stopniu wykorzystywane były przez osoby z wykształceniem wyższym (53,0% osób z tej kategorii korzystało z takich form opieki nad dziećmi), stosunkowo najrzadziej natomiast korzystały z nich osoby z najniższym poziomem wykształcenia (z takich usług korzystało tylko 28,4% osób z wykształceniem gimnazjalnym i niższym).

Przyczyny niekorzystania z formalnych usług opiekuńczych dla dzieci Wśród osób, które nie korzystały z formalnych usług opiekuńczych (4 mln 214 tys.) zdecydowana większość (3 mln 842 tys., tj. 91,2%) nie chciała, bądź nie potrzebowała korzystać z takich form opieki nad dziećmi. Najczęstszym podawanym powodem był fakt, że opieka nad dziećmi zapewniona była przez jednego z rodziców (62,4% osób wskazało tę przyczynę). W dalszej kolejności wskazywano: brak konieczności opieki nad dzieckiem (19,1%) oraz zapewnienie opieki przez dziadków, inne osoby z rodziny lub znajomych (16,3%). Spośród 372 tys. osób, które nie korzystały z formalnych usług opiekuńczych, ale chciały i potrzebowały takich form opieki nad dziećmi 175 tys. osób (tj. 47,0%) jako przyczynę tej sytuacji podało brak dostępności formalnych usług opiekuńczych, 72 tys. osób (tj. 19,4%) - zbyt wysoki koszt oferowanych usług, 40 tys. osób (tj. 10,8%) - brak usług odpowiedniej jakości lub rodzaju. Pozostała część – tzn. 85 tys. osób (tj. 22,8%) wskazało na inne powody związane z oferowanymi usługami opiekuńczymi.

Wpływ obowiązków związanych z opieką nad dziećmi na sytuację zawodową osób pracujących

Osoby pracujące sprawujące opiekę nad dziećmi do 15 roku życia zapytano o to, czy obowiązki opiekuńcze miały wpływ na ich obecną sytuację zawodową. W większości przypadków okazało się, że sprawowanie opieki nad dziećmi nie miało żadnego wpływu na sytuację zawodową osób pracujących – dotyczyło to 4 mln 497 tys. osób (tj. 83,0% tej zbiorowości).

W przypadku osób pracujących, które w związku z opieką nad dziećmi dokonały zmian w swoim życiu zawodowym największą grupę (234 tys., tj. 3,9%) stanowiły osoby, które zmniejszyły dotychczasowy wymiar czasu pracy oraz osoby, które podjęły działania mające na celu podniesienie wynagrodzenia (207 tys., tj. 3,5%). Najrzadziej wskazywanym działaniem podejmowanym z uwagi na sprawowanie opieki nad dziećmi, była zmiana zakresu obowiązków zawodowych na mniej obciążające (106 tys., tj. 1,8%).

Elastyczne formy pracy

W przypadku osób pracujących w wieku 18 – 64 lata sprawujących opiekę nad dziećmi do 15 roku życia i/lub innymi członkami rodziny wymagającymi opieki zbadano także ich możliwości w zakresie korzystania z elastycznych form pracy – decydowania o czasie rozpoczęcia lub zakończenia dnia pracy oraz możliwości wzięcia jednego dnia wolnego bez konieczności wykorzystywania w tym celu urlopu.

Okazało się, że w przypadku możliwości decydowania o czasie rozpoczęcia i zakończenia dnia pracy zaledwie 26,6% osób pracujących ma względną łatwość w tym zakresie. W wyjątkowych przypadkach zastosowanie takiego rozwiązania było możliwe dla 18,9% respondentów, a brak takich możliwości dotyczył prawie połowy tej zbiorowości (48,9%).
Możliwości wykorzystania jednego dnia wolnego bez wykorzystywania urlopu były nieco mniej dostępne. Całkowity brak możliwości skorzystania z takiego rozwiązania dotyczył ponad połowy badanych osób (52,8%), w wyjątkowych przypadkach mogło skorzystać z niego 17,4% osób natomiast większa łatwość w tym zakresie deklarowana była przez 23,3% omawianej zbiorowości.

Trudności w łączeniu pracy zawodowej z obowiązkami opiekuńczymi

Dla większości osób pracujących sprawujących obowiązki opiekuńcze łączenie pracy zawodowej i opieki nad innymi nie stwarzało szczególnych trudności – taki wariant odpowiedzi wybrało 4 mln 495 tys. osób, tj. 68,4%. Pozostałe osoby wskazały natomiast na trudności związane m.in. z długim czasem pracy (570 tys., tj. 8,7%), wymagającym lub męczącym rodzajem pracy (526 tys., tj. 8,0%), a także z nieprzewidywalnością lub niekorzystnym harmonogramem pracy (340 tys., tj. 5,2%).

Wpływ otrzymywania świadczenia 500+ na sytuację na rynku pracy

W badaniu modułowym „Praca a obowiązki rodzinne" respondentów zapytano również, czy w związku z otrzymywaniem świadczenia rodzinnego 500+ podjęli oni jakiekolwiek działania zmierzające do zmiany ich sytuacji na rynku pracy. Pytanie to odnosiło się do całego okresu otrzymywania świadczenia.

Okazało się, że w zdecydowanej większości przypadków świadczenie 500+ nie miało bezpośredniego wpływu na działania podejmowane przez respondentów na rynku pracy. Spośród 5 mln 933 tys. osób w wieku 18 - 64 lata, będących członkami gospodarstw domowych, które obecnie otrzymują lub w przeszłości otrzymywały to świadczenie, 95,1% osób (tj. 5 mln 641 tys.) nie podjęło żadnych działań w celu zmiany swojej sytuacji na rynku pracy, będących efektem otrzymywania tego świadczenia. Niewielkie różnice widoczne były w tej kwestii po-między kobietami a mężczyznami - 98,0% mężczyzn nie podjęło żadnych działań zmierzających do zmiany ich sytuacji na rynku pracy, natomiast wśród kobiet odsetek ten kształtował się na poziomie 92,6%.

Podjęcie działań w celu zmiany swojej dotychczasowej sytuacji na rynku pracy, które były efektem otrzymywania świadczenia 500 + zadeklarowało w sumie 291 tys. osób - zdecydowanie więcej było wśród nich kobiet (238 tys.) niż mężczyzn (53 tys.).

Wśród osób, które podjęły jakieś działania najczęściej wskazywaną zmianą, dokonaną pod wpływem otrzymywania świadczenia 500+ było podjęcie pracy (76 tys. osób) oraz rozpoczęcie poszukiwania pracy (75 tys. osób). Przeciwstawne działania tzn. zaprzestanie poszukiwania pracy i rezygnację z pracy zadeklarowało odpowiednio 34 tys. i 33 tys. osób.