Wybory do PE. Poznaj eurosceptyków

Przeczytaj także: Czy eurosceptycy zaszkodzą gospodarce UE?

Jaka jest odpowiedź partii proeuropejskich na to wyzwanie?

Odpowiedzią jest często jedna z dwóch możliwości:

• Atakują populistów jako populistycznych demagogów i wrogów europejskich wartości i osiągnięć. Francuski prezydent Macron i jego wezwanie do utworzenia „proeuropejskiego sojuszu” i do „europejskiej odnowy” jest doskonałym tego przykładem.
• Partie centrum mogą też zaadaptować lub naśladować (częściowo) program i retorykę eurosceptyków, mając nadzieję na odebranie im siły oddziaływania. Przykładem (udanego) zastosowania tego podejścia jest centroprawicowa koalicja rządowa austriackiego premiera Kurza, ale też przesunięcie się Niemiec w kierunku bardziej restrykcyjnej polityki migracyjnej.
• Oba podejścia można zakwalifikować jako (krótkoterminowe) środki zaradcze, ale mogą one też łatwo obrócić się przeciwko tym, którzy je stosują.
• Dla eurosceptyków prezentowanie się swojemu elektoratowi jako walczących z zewnętrznym przeciwnikiem, w tym przypadku z „uciskającymi” instytucjami/establishmentem UE i ich przedstawicielami, jest podstawową formą działania. Przyjęcie tej udawanej walki poprzez otwarty atak może jeszcze bardziej wzmocnić poparcie dla eurosceptyków na poziomie krajowym.
• Próba odzyskania wyborców poprzez dostosowanie populistycznego programu antymigracyjnego i antyeuropejskiego może również przynieść pożądany skutek, przynajmniej krótkoterminowo. Ale może też pomóc w przeniesieniu poprzednio niechętnie widzianych stanowisk i poglądów z politycznych obrzeży do centrum społeczeństwa i promować debatę polityczną coraz bardziej opartą na emocjach a nie na faktach.

Co mogą zrobić proeuropejskie partie i przywódcy, żeby odzyskać rozczarowanych i niezaangażowanych wyborców?

Nie ma łatwej i uniwersalnej odpowiedzi na to pytanie. Można zakładać, że proeuropejskie partie i przywódcy mają pełną świadomość wyzwań, ale jak wskazano powyżej, znalezienie dobrej odpowiedzi to inna para kaloszy.17

• Generalnie zaufanie do unijnego porządku demokratycznego, instytucjonalnego i prawnego wymaga, aby UE zaspokajała potrzeby swoich obywateli w zakresie bezpieczeństwa, dobrobytu i partycypacji. Odzwierciedla to wezwanie Komisji do tworzenia „Europy, która realizuje swoje obietnice”. Jednak jednoczesne spełnienie oczekiwań ponad 500 milionów obywateli UE z różnych obszarów geograficznych, kulturowych i zróżnicowanych gospodarczo jest ogromnym zadaniem. Wymaga też otwartej i ciągłej dyskusji o europejskich dobrach publicznych.
• Wskazanie powodów nasilenia się pozycji eurosceptycznych zarówno w UE, jak i na poziomie krajowym jest również istotne. Emocjonalna i uproszczona retoryka oraz bezpodstawne roszczenia mogą być użyte w celu zmanipulowania wyborców, ale nie trafiałyby do szerszego elektoratu, gdyby nie występowały jakieś zaburzenia równowagi społecznej i słabe punkty. Zwiększony niepokój dotyczący indywidualnej i zbiorowej przyszłości Europejczyków, często związany z szybkimi zmianami gospodarczymi, kulturowymi i technologicznymi w ostatnich latach, wymaga szczerej reakcji. Odpowiednie zakomunikowanie tego powinno być możliwe tam, gdzie obawy są bezpodstawne lub przesadzone. Tam, gdzie są uzasadnione, wyborcy zażądają odpowiedniej polityki.
• (Międzypokoleniowe) nierówności szans i rosnące nierówności w zakresie dochodów i poziomu zamożności mogą być pożywką dla populistów i eurosceptyków, jednak podejście do tych kwestii poprzez zastosowanie krótkowzrocznego i niemożliwego do utrzymania luzowania podatkowego może się w średniookresowej perspektywie obrócić przeciwko stosującym takie rozwiązania. Wreszcie niejednorodność UE może wymagać szytych na miarę, specyficznych dla danego kraju reakcji.
• Krytyka instytucji europejskich i europejskiego przywództwa nie jest automatycznie antyeuropejska. Jednak często uogólnione oskarżenia o gospodarczą i polityczną „elitarność”, korupcję i politykę klienteli nie mają mocnych podstaw w faktach. Aby jednak wykazać fałszywość takich twierdzeń, jeśli są nieuzasadnione, oraz aby zapobiegać przyszłym nadużyciom, jeśli takie mogą wystąpić, najwyższe standardy transparentności i uczciwości wśród europejskich przedstawicieli politycznych nabierają coraz większego znaczenia.
• Nie do końca jasny jeszcze wpływ technologii i mediów społecznościowych na debatę polityczną i ich wpływ na wyborców. Chociaż granica pomiędzy informacją a manipulacją w polityce nigdy nie była wyraźna, celowa dezinformacja i profilowanie psychologiczne stosowane w celu wywierania systematycznego wpływu na zachowanie wyborców to niebezpieczne zjawisko zmieniające reguły gry w demokratycznych społeczeństwach. Zajęcie się tą kwestią, czy to w kontekście Parlamentu Europejskiego, czy w kontekście wyborów krajowych, wymaga wspólnego wysiłku na poziomie europejskim oraz wyraźnej świadomości związanego z tym ryzyka cenzury.
• Instytucje europejskie i ich przedstawiciele są często wykorzystywani jako kozły ofiarne przez krajowych polityków nie tylko z obozu eurosceptycznego, ale też generalnie z obozu proeuropejskiego i z centrum sceny politycznej w celu odwrócenia uwagi od własnych niepowodzeń, wzmocnienia władzy lub forsowania własnego programu na poziomie kraju. Chociaż może być to kuszące, potencjalne koszty polityczne i reakcja na taką taktykę stają się coraz bardziej widoczne.
• UE dołożyła znacznych starań w celu zakomunikowania obywatelom Europy zalet członkostwa w Unii i historycznych osiągnięć integracji europejskiej. Dla porównania, proeuropejska komunikacja ze strony krajowych przywódców i przedstawicieli często pozostaje z tyłu.
• Pogląd, że „więcej Europy” nie jest z definicji najlepszym podejściem do wszystkich spraw europejskich, nie ogranicza się do eurosceptyków. Proeuropejskie partie i rządy z centrum sceny politycznej również z rosnącą ostrożnością podchodzą do dalszej integracji i centralizacji tych obszarów polityki unijnej, w których nie ma wyraźnego poparcia większości wyborców.