Świat: wydarzenia tygodnia 22/2019

Przeczytaj także: Świat: wydarzenia tygodnia 21/2019

• Świat jest coraz bardziej zaniepokojony nieprzewidywalnością D. Trumpa. Taką tezę potwierdza jego ostatnia decyzja w sprawie wymiany handlowej z Meksykiem. Wszystkie eksportowane do USA meksykańskie towary od 10 czerwca mają zostać objęte cłem w wysokości 5 proc. W uzasadnieniu D. Trump tłumaczy to koniecznością zmuszenia Meksyku do działań na rzecz powstrzymania napływu nielegalnych imigrantów. Taryfy celne będą stopniowo podwyższane od 5 proc. do 25 proc. do 1 października i pozostaną na tym poziomie tak długo, jak Meksyk nie podejmie kroków zapewniających szczelność granic. Zaskoczyło to nie tylko Meksyk. Zaskakuje to, że decyzja D. Trumpa w sprawie ceł na meksykańskie towary została wprowadzona kilka miesięcy po podpisaniu układu z Meksykiem i Kanadą (nowa umowa handlowa USMCA, która zastąpiła dotychczasowy układ NAFTA). Niepokój pojawił się na rynkach inwestycyjnych, wzrosły też ceny złota... Światowi obserwatorzy oceniają tą decyzję jako swoistą "pokazówkę", bo amerykański prezydent nie osiągnął wielokrotnie zapowiadanego szybkiego sukcesu w negocjacjach z Chinami. Niepokój pojawił się też w Europie, bo jak wiadomo Trump na pół roku odroczył wprowadzenie ceł na samochody, a omawiana sytuacja podważa zaufanie przywódców unijnych do zobowiązania amerykańskiego prezydenta... Taryfy celne na meksykańskie towary zostały przez Biały Dom uzasadnione kryzysem imigracyjnym (nieszczelność granicy z Meksykiem) co wg Trumpa jest... "ogromnym zagrożeniem dla gospodarki Stanów Zjednoczonych". Dla porządku muszę dodać, że tak same decyzje w sprawie ceł na towary z Meksyku, jak i tryb ich wprowadzanie nie są zgodne z międzynarodowymi umowami, w tym z zasadami globalnego handlu ustanowionymi przez WTO.
• Ochrona klimatu i energetyka są od kilku lat głównym tematem rozmów czołowych polityków. Nowym elementem w tych dyskusjach jest raport Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA), który informuje o znacznym spadku kosztów wytwarzania energii z odnawialnych źródeł (OZE). W 2018 rok uśrednione koszty wytwarzania prądu pochodzącego z biomasy, wiatru na lądzie i energii wodnej spadły każde o 14 proc., a ze słonecznej o 13 proc., wreszcie z wiatru na morzu o 1 proc. Raport mówi też, że najbardziej obiecujące źródła to energetyka wiatrowa i słoneczna, a po zainwestowaniu w instalacje produkcja energii niemal nic nie kosztuje. Nie trzeba płacić za paliwo, unikamy kosztów zanieczyszczeń. Równocześnie obserwuje się, że w ostatnim czasie prąd w Polsce, pochodzący głownie z elektrowni węglowych, podrożał. Dyskusje na ten temat, z także decyzje mają w Polsce charakter polityczny. Prąd z węgla staje się coraz mniej opłacalny, a dla wielu ekspertów bankructwo węgla jest nieuniknione. Nie wiadomo jednak, kiedy polski rząd zdecyduje się na zmianę kursu i przejście na OZE.
• Giving Pledge Warrena Buffetta to inicjatywa, która zakłada przeznaczanie przez miliarderów połowy ich majątku na cele charytatywne. Do tej inicjatywy przystąpiło już wielu z tych, którzy w rankingu najbogatszych zajmują czołowe miejsca. Media zwróciły ostatnio uwagę na to, że jak dotąd w tej grupie nie jest założyciel i CEO Amazona Jeff Bezos, który aktualnie chociaż jest najbogatszym człowiekiem na świecie (115 mld USD), nie dołączył jeszcze do inicjatywy i jest jedynym z piątki najbogatszych ludzi w USA, którzy tego nie zrobili Ciekawostką jest to, że do grona GP właśnie weszła jego była żona MacKenzie (37 mld USD). Nie oznacza to jednak, że Jeff Bezos nie prowadzi działalności charytatywnej. Wiadomo, że aktualnie realizuje on projekt o wartości 2 mld dol. fundusz na edukację i domy dla bezdomnych, o innych inicjatywach brak danych. Warto dodać, że Giving Pledge ma już dziś wartość ponad 600 mld USD.
• Akcje największego producenta stali na świecie ArcelorMittal tanieją o 7 proc. - to najmocniej od maja 2017 r. Koncern podał, że obniży poziomy produkcji stali w Europie głównie we Francji i Niemczech. Sytuacja na rynkach stali jest trudna. Jest ona konsekwencją słabszej sytuacji gospodarczej. Warto dodać, że w strefie euro PMI w samym przemyśle zmalał w maju do 47,7 pkt z 47,9 pkt w kwietniu. Tym samym osiągnął przybliżony poziom z marca, gdy był najniżej od 2013 r. Także nastroje wśród niemieckich przedsiębiorców się pogorszyły. Indeks Ifo spadł w maju do z 99,2 do 97,9 pkt. Był to najgorszy wynik od listopada 2014 roku. ArcelorMittal Poland wstrzymał rekrutację pracowników, co wynika z planowanego wstrzymania pracy części surowcowej w Krakowie.
• Nie jest nowinką, że czołowy koncern cyfrowy Huawei jest na czarnej liście podmiotów, które nie mogą współpracować z amerykańskimi partnerami. Częstotliwość z jaką D. Trump wypowiada się na temat tego chińskiego giganta nie dziwi, bo chiński potencjał w dziedzinie nowych technologii jest skupiony w tej firmie i zagraża Amerykanom. Obecnie chińska firma to czołowy producent smartfonów i lider technologii 5G. Amerykanie oskarżają Huawei o szpiegostwo na rzecz Pekinu. Oskarżenie to jest sformułowane i głoszone z pozycji siły. Świat nie ma wątpliwości, że oskarżający nie mają czystych rąk w tej sprawie... Kierownictwo chińskiej firmy twierdzi, że amerykańskie sankcje nie zaszkodzi ani produkcji, ani rozwojowi firmy, że "dysponuje odpowiednią technologią i systemem operacyjnym, który doskonale zastąpi amerykańskie odpowiedniki".

Komentarz do wydarzeń gospodarczych

---

ŚWIATOWY DZIEŃ BEZ TYTONIU.

31 maja obchodzony jest Światowy Dzień Bez Tytoniu, poświęcony negatywnemu wpływowi tego czynnika na zdrowie. Statystyki nie kłamią - pali 8 mln Polaków. Według najnowszego raportu International Tobacco Control Policy Evaluation Project, wciąż wiele osób nie wie, że nałóg ten powoduje raka płuca.

O kosztach palenia, jego społecznych uwarunkowaniach i metodach na rzucenie, rozmawiali specjaliści podczas briefingu prasowego zorganizowanego w Warszawie przez Polską Grupę Raka Płuca, Forum Raka Płuca wraz z Fundacją Promocja Zdrowia i Fundacją MSD dla Zdrowia Kobiet.

Celem tegorocznych obchodów Światowego Dnia bez Tytoniu, który w 1987 roku został zainicjowany przez Światową Organizację Zdrowia, jest zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat negatywnego wpływu palenia na stan płuc – od chorób przewlekłych układu oddechowego do nowotworu tego narządu.

O czym nie wiedzą palacze?

Z okazji Światowego Dnia bez Tytoniu zostały ogłoszone wyniki raportu International Tobacco Control Policy Evaluation Project. Zawiera on dane porównawcze dla 29 krajów w zakresie polityki antynikotynowej i społecznych postaw wobec palenia. Niestety, jak pokazują badania, wielu Polaków nie jest świadomych negatywnych skutków tytoniowego nałogu. Według raportu:

Polska znajduje się w czołówce państw, w których palacze nie wiedzą lub nie wierzą w to, że palenie powoduje raka płuc (takiego zdania jest 15 proc. palaczy, co daje nam 2. miejsce w rankingu za Węgrami i przed Japonią; to gorszy wynik niż w populacji Rumunii czy Indii).

Polscy palacze nie wiedzą lub nie wierzą, że bierne palenie powoduje raka płuc u osób niepalących (takiego zdania jest 31 proc. palaczy, co daje nam 5. miejsce w rankingu, za Holandią, Niemcami, Węgrami i Grecją).

Aż 23 proc. palaczy w Polsce (pierwsze miejsce w rankingu!) mylnie uważa, że palenie papierosów mentolowych jest mniej szkodliwe niż palenie zwykłych papierosów.

Co ciekawe, zarówno wśród palaczy jak i osób, które rzuciły palenie, znakomita większość (najwięcej, 98 proc. na Węgrzech, w Polsce 94 proc.) popiera zakaz palenia w samochodach w obecności dzieci.

– W ostatnich dziesięcioleciach osiągnęliśmy w Polsce niezwykły postęp w walce z chorobami odtytoniowymi. Na początku lat 90. spożycie tytoniu w Polsce należało do najwyższych na świecie. Rocznie sprzedawano ponad 100 mld papierosów. Od tego czasu poziom palenia spadł o ponad połowę, a w 2017 konsumpcja papierosów wyniosła około 40 mld sztuk – komentuje prof. dr hab. n. med. Witold Zatoński, prezes Fundacji Promocja Zdrowia. Jak jednak podkreśla ekspert, ciągle jesteśmy na początku drogi do zdrowia. Papierosy nadal pali ok. 5 mln Polaków oraz 3 miliony Polek. Wśród kobiet spadek częstości palenia nie był tak szybki jak wśród mężczyzn. Polska wciąż znajduje się w grupie krajów członkowskich UE z najwyższą częstością palenia wśród kobiet. W momencie wchodzenia Polski do Unii Europejskiej w grupie wiekowej 45-64 lata paliła aż co druga Polka – więcej niż w jakimkolwiek kraju europejskim.

Szczególnie niepokoić może, że nadal prawie co dziesiąta Polka pali papierosy w ciąży. Przekłada się to na około 25 tys. noworodków eksponowanych na dym tytoniowy już w łonie matki. – Ponad 50 proc. czynników rakotwórczych znajdujących się w dymie papierosowym przenika przez łożysko i dostaje się do organizmu dziecka. Dzieci te rodzą się zawsze mniejsze, gorzej przygotowane do życia, obciążone ryzykiem wielu schorzeń wynikających z palenia, takich jak nowotwory czy astma – tłumaczy prof. Witold Zatoński.

Kobieca strona raka płuca

Według danych Głównej Inspekcji Sanitarnej z 2017 r., w Polsce w ciągu 12 miesięcy wypalanych jest ponad 40 mld papierosów, czego skutkiem jest około 40 tys. przedwczesnych zgonów, w tym prawie 23 tys. z powodu raka płuca.

– Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat obserwujemy zmniejszenie zachorowalności na raka płuca wśród mężczyzn, podczas gdy następuje wzrost zachorowalności wśród kobiet. Niewątpliwie ma to związek z nałogiem tytoniowym. Chorują głównie kobiety w grupie 65+, które, jako pierwsze pokolenie, powszechnie zaczęły palić – tłumaczy prof. nadzw. dr hab. n. med. Dariusz Kowalski, Prezes Polskiej Grupy Raka Płuca, Kierownik Oddziału Zachowawczego Kliniki Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej COI w Warszawie.

Specjalista przypomina, że palenie papierosów jest jedynym modyfikowalnym czynnikiem raka płuca, najczęściej diagnozowanego nowotworu złośliwego. Aż 9 na 10 chorych to obecni lub byli palacze. Nałóg ten przyczynia się również do rozwoju nowotworów tchawicy, regionu głowy i szyi, przełyku, żołądka, szyjki macicy, nerki czy pęcherza moczowego oraz chorób układu krążenia i układu oddechowego.

– Do walki z nałogiem palenia, a w rezultacie do zmniejszenia liczby zachorowań na raka płuca, niezbędna jest ścisła współpraca wielu środowisk i instytucji – dodaje prof. Dariusz Kowalski. – Potrzeba też rozwiązań systemowych, zwiększających dostępność do poradnictwa antynikotynowego. Obecnie w Polsce działają tylko dwie poradnie antynikotynowe!

Niestety, rak płuca dzisiaj źle rokuje, ponieważ ponad 80 proc. przypadków choroby jest diagnozowanych w zaawansowanej fazie, kiedy za późno jest na operację umożliwiającą całkowite wyleczenie. Wynika to z kilku powodów: nowotwór ten w początkowym stadium przebiega bezobjawowo, a jego podstawowym objawem może być kaszel, który często bywa lekceważony przez osoby palące papierosy.

– Dlatego tak duże nadzieje wiążemy z rozpoczęciem pod koniec tego roku pierwszego Ogólnopolskiego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Płuca. Znajduje się on w końcowej fazie przygotowań. Będzie obejmował osoby powyżej 55. roku życia, palące dłużej niż 20 lat – tłumaczy prof. dr hab. med. Tadeusz M. Orłowski, Kierownik Kliniki Chirurgii w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie. Program będzie realizowany z pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej (NDTK), pozwalającej wykryć nawet bardzo małe zmiany w płucach, niezauważalne na zdjęciu rentgenowskim. Jak dodaje prof. Tadeusz Orłowski, w pilotażowym etapie, prowadzonym w poprzednich latach w województwach mazowieckim, zachodniopomorskim, wielkopolskim i pomorskim, każdorazowo zgłosiło się więcej chętnych niż było możliwości wykonania badań! Osoby zainteresowane udziałem w programie będą mogły szukać informacji na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia.

Społeczny kontekst palenia

W ciągu ostatniego ćwierćwiecza nie tylko spadła częstotliwość sięgania po papierosy, ale również zmienił się obraz palacza. Początkowo palili przede wszystkim mężczyźni – w Polsce w latach 50. XX wieku aż 80 proc. z nich! Tych, którzy nie palili postrzegano jako chorych i nienormalnych. W kolejnych latach na popularność tytoniu wpłynęła również kultura masowa – kino i pierwsze reklamy kierowane do kobiet, w których papieros był elementem piękna i dobrego stylu. Stał się on symbolem nowoczesnego społeczeństwa i ikoną kultury konsumpcyjnej. – Obecnie papieros jest nieodłączną częścią miejskiego krajobrazu. Dostrzegalny w ostatnich latach wzrost popularności palenia (uwzględniając e-papierosy), zwłaszcza wśród młodych kobiet jest zjawiskiem dosyć niepokojącym, jednak wytłumaczalnym – wyjaśnia dr n. hum. Tomasz Sobierajski, socjolog z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. – Przede wszystkim przyczyniło się do niego złamanie tabu zabraniającego kobietom palić publicznie. Dodatkowo papieros został symbolem niezależności i wolności, a palenie stało się wytchnieniem od szybkiego tempa życia i presji, a także wsparciem w bezlitosnym wyścigu szczurów, którego efektem coraz częściej staje się stres i załamanie.

RZUĆ GO! – aplikacja wspierająca walkę z nałogiem

W odpowiedzi na problem, jakim jest popularność palenia wśród młodych Polek, Fundacja MSD dla Zdrowia Kobiet wspólnie z Fundacją Promocja Zdrowia stworzyły aplikację RZUĆ GO! – Aplikacja powstała z myślą o kobietach, zwłaszcza tych młodych, które chcą rzucić palenie. Wykorzystuje ona wieloletnie doświadczenia specjalistów i setki badań naukowych. Porady i metody opisane w aplikacji pomogą przygotować się do skutecznej walki z nałogiem – mówi Małgorzata Stelmach, prezes Fundacji MSD dla Zdrowia Kobiet.

W sekcji „O paleniu” wyjaśnione jest uzależniające działanie nikotyny, przedstawione konkretne skutki zdrowotne, estetyczne, a także finansowe palenia. W RZUĆ GO! umieszczono też informacje i porady dotyczące utrzymania wagi, wytrwania w decyzji zerwania z nałogiem, a także miejsce, w których należy szukać pomocy i wsparcia. Aplikacja zawiera sekcję, przedstawiającą wpływ palenia na rozwój dziecka i jego przyszłość. Dodatkowo twórcy aplikacji pomyśleli o biernych palaczach, którzy w aplikacji znajdą materiały, jak chronić siebie i wspierać proces rzucania nałogu u innych osób.

– Żeby złapać uwagę młodych osób oparliśmy nasz pomysł na dość prowokacyjnej formie komunikacyjnej –wyjaśnia Małgorzata Stelmach z Fundacji MSD dla Zdrowia Kobiet. – Próbujemy budować skojarzenia podobieństw pomiędzy toksycznym związkiem z papierosem, a toksycznym związkiem z partnerem. Pozorna, chwilowa przyjemność właściwa dla obu tych kontekstów nie powinna przysłaniać niszczących ich konsekwencji. Aplikacja jest bezpłatna i można ją pobrać ze sklepu z aplikacjami właściwego dla danego urządzenia.