Komercyjne świadczenia medyczne nieprawodłowe

Przeczytaj także: NFZ: kolejki oczekujących VI-VII 2016

Niepubliczne placówki medyczne, obok bezpłatnych usług świadczonych w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia, oferują komercyjne porady lekarskie i zabiegi medyczne. Z takich usług korzysta coraz więcej konsumentów. Szacuje się, że rocznie wydają oni na ten cel nawet 4 mld złotych. W związku z rosnącą popularnością komercyjnych usług medycznych, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeanalizował wzorce umowne stosowane przez niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej (NZOZ). W trakcie kontroli szczególny nacisk położono na oferowane konsumentom usługi pakietowe (abonamentowe).

W Polsce zarejestrowanych jest prawie 14 tys. NZOZ-ów. Ze względu na tak dużą liczbę placówek, kontrola – pierwsza tego typu przeprowadzona przez UOKiK – objęła jedynie NZOZ-y utworzone przez przedsiębiorców działających w formie spółek prawa handlowego. Pominięto znaczną liczbę małych zakładów utworzonych przez osoby fizyczne oraz spółki prawa cywilnego. W sumie zbadano 280 NZOZ-ów. W toku kontroli ustalono, że jedynie 43 z nich – a więc zaledwie 15 procent – zawiera z konsumentami umowy na piśmie. Fakt ten należy odnotować z niepokojem, ponieważ brak kontraktu w formie pisemnej znacznie utrudnia dochodzenie roszczeń w przypadku nienależycie wykonanej usługi.

Urząd stwierdził nieprawidłowości we wzorcach stosowanych przez 17 placówek. Najczęściej spotykaną klauzulą naruszającą interesy konsumentów jest postanowienie utrudniające ubieganie się o zwrot wpłaconych pieniędzy w przypadku rezygnacji z zawarcia umowy lub w razie odstąpienia od niej – przewidujące utratę nawet 100% wartości wpłaconej zaliczki. Przedsiębiorca uzyskuje w ten sposób korzyści finansowe nieadekwatne do poniesionych kosztów. W szczególności dotyczy to świadczeń rehabilitacyjnych oraz usług sanatoryjnych. Podobny charakter mają postanowienia nakładające na konsumenta rażąco wygórowane kary umowne w przypadku odstąpienia od umowy, sięgające 100% jej wartości.

Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności świadczeniodawcy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy to klauzula szczególnie rażąco naruszająca interesy konsumentów. Każda interwencja medyczna niesie ze sobą pewne ryzyko dla pacjenta. Lekarz powinien jednak dołożyć wszelkich starań, aby je zminimalizować, a przed przystąpieniem do zabiegu powinien je ocenić. W związku z tym, niedopuszczalne jest, aby przedsiębiorca arbitralnie wyłączał lub ograniczał swoją odpowiedzialność za potencjalne błędy w sztuce lekarskiej lub też brak należytej staranności w przygotowaniu do zabiegu lub operacji.

W skontrolowanych przez UOKiK wzorcach umownych często pojawiają się klauzule pozwalające przedsiębiorcy w dowolny sposób kształtować ostateczną cenę usługi medycznej – na przykład: "Cena operacji może ulec zmianie w związku z przedłużeniem się zabiegu lub koniecznością wykonania dodatkowych, wcześniej nieprzewidzianych, czynności operacyjnych. Ostateczna wysokość ceny ustalana jest po operacji." Tego rodzaju postanowienie umowne należy uznać za naruszenie ekonomicznych interesów konsumenta, który ma prawo znać koszt świadczenia lub usługi przed realizacją. Jeśli jest to niemożliwe, w umowie powinny zostać szczegółowo wskazane sytuacje, które mogą mieć wpływ na zmianę ceny.

UOKiK wezwał skontrolowane podmioty do dobrowolnej zmiany wzorców. Pierwsi przedsiębiorcy już dostosowali się do żądań Urzędu. W najbliższym czasie planowane są kolejne wystąpienia. Wobec przedsiębiorców, którzy nie zmienią wzorców, zostaną skierowane pozwy do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o uznanie kwestionowanych postanowień za niedozwolone. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 13 lipca 2006 roku, klauzule wpisane do rejestru prowadzonego przez UOKiK nie mogą być stosowane w umowach z konsumentami.

W świetle wyników kontroli – zdaniem Urzędu – konieczne jest podjęcie prac legislacyjnych, w celu wprowadzenia ustawowego obowiązku zawierania z pacjentem umowy na piśmie o udzielenie odpłatnego świadczenia medycznego. Niewątpliwie przyczyniłoby się to do lepszego zabezpieczenia interesów konsumentów korzystających z usług niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej.