Cyfrowa przemoc domowa. Jak wykryć i powstrzymać oprogramowanie stalkerware?

Przeczytaj także: Stalkerware zyskuje popularność

Jak wyjaśnia Kaspersky, oprogramowaniem stalkerware posługują się najczęściej osoby dopuszczające się przemocy domowej, czy też starające się sprawować kontrolę nad życiem swojego partnera. Z tego też względu nie jest dużym zaskoczeniem, że liczba jego ofiar wyraźnie spadła w okresie od marca do czerwca 2020 r., a potem się ustabilizowała. Jest to niewątpliwie efekt wprowadzenia lockdownów i powolnego wycofywania się z obostrzeń.

Globalny i europejski wymiar oprogramowania stalkerware

Stalkerware jest formą cyberprzemocy oraz globalnym zjawiskiem, które dotyka państwa niezależnie od ich wielkości, społeczeństwa czy kultury.

Na szczycie listy krajów, w których problem ten najbardziej dał się we znaki użytkownikom w 2020 r., znajduje się Rosja, Brazylia, Stany Zjednoczone, Indie oraz Meksyk. Tuż za nimi, jako pierwsze państwo europejskie, uplasowały się na szóstym miejscu Niemcy. Pierwszą dziesiątkę zamykają: Iran, Włochy, Wielka Brytania oraz Arabia Saudyjska. Globalna lista krajów z największą liczbą ofiar prezentuje się następująco:

1. Rosja: 12 389
2. Brazylia: 6 523
3. Stany Zjednoczone: 4 745
4. Indie: 4627
5. Meksyk: 1 570
6. Niemcy: 1 547
7. Iran: 1 345
8. Włochy: 1 144
9. Wielka Brytania: 1 009
10. Arabia Saudyjska: 968

W Europie na szczycie listy znalazły się Niemcy, Włochy i Wielka Brytania. Polska znalazła się na szóstym miejscu z 444 zidentyfikowanymi ofiarami oprogramowania stalkerware. Europejska lista krajów z największą liczbą ofiar wygląda następująco:

1. Niemcy: 1 547
2. Włochy: 1 144
3. Wielka Brytania: 1 009
4. Francja: 904
5. Hiszpania: 873
6. Polska: 444
7. Holandia: 321
8. Rumunia: 222
9. Belgia: 180
10. Austria: 153

Liczba użytkowników będących ofiarą oprogramowania stalkerware nadal jest wysoka i każdego dnia wykrywamy nowe przypadki. Warto pamiętać, że za tymi liczbami kryją się prawdziwe ludzkie historie i czasami jest tam ciche wołanie o pomoc. Dlatego dzielimy się naszą wiedzą ze środowiskiem, które usiłuje położyć kres wykorzystywaniu oprogramowania stalkerware, gdyż dzięki temu będziemy mogli lepiej zrozumieć ten problem. Nie ma wątpliwości, że musimy przekazywać sobie nawzajem to, co zdołaliśmy ustalić, aby zapewnić jeszcze lepsze wykrywanie i ochronę ofiarom cyberprzemocy – powiedział Wiktor Czebyszew, działu badawczo-rozwojowego w firmie Kaspersky.

Działania przeciwko cyberprzemocy

W 2021 r. firma Kaspersky, wraz z czterema partnerami, rozpoczęła pracę nad ogólnounijnym projektem o nazwie „DeStalk”, który jest wspierany przez Komisję Europejską w ramach jej programu „Prawa, Równość oraz Obywatelstwo”. Według danych firmy Kaspersky, w 2020 r. ofiarą oprogramowania stalkerware padło łącznie 6 459 użytkowników mobilnych w Unii Europejskiej.

Zanim powstał projekt DeStalk, w 2019 r. firma Kaspersky założyła wraz z dziewięcioma innymi organizacjami koalicję na rzecz walki z oprogramowaniem stalkerware, która obecnie posiada 30 członków na pięciu kontynentach. Jej celem jest poprawa wykrywania oprogramowania stalkerware, wzajemne uczenie się wśród organizacji non-profit oraz firm, jak również zwiększanie świadomości publicznej.

Członkowie koalicji poczynili ogromne postępy w zeszłym roku, w tym w zakresie podnoszenia świadomości, wykrywania oprogramowania stalkerware oraz badań dotyczących codziennego życia osób, które doświadczyły przemocy domowej. Koalicja umożliwiła nam całościowe podejście do złożonego problemu. Nie ma on prostego rozwiązania, dlatego musimy nadal działać na wielu frontach – powiedziała Eva Galperin, dyrektorka ds. cyberbezpieczeństwa w firmie Electronic Frontier Foundation.

Ponadto w listopadzie 2020 r. firma Kaspersky udostępniła TinyCheck – darmowe rozwiązanie do walki z oprogramowaniem stalkerware – aby pomóc organizacjom non-profit wspierać ofiary przemocy domowej i chronić ich prywatność. Unikatową funkcją rozwiązania jest zdolność wykrywania oprogramowania stalkerware oraz informowania o tym ofiary w taki sposób, aby nie dowiedział się o tym sprawca. Narzędzie jest wspierane przez środowisko związane z bezpieczeństwem IT i nieustannie aktualizowane.