Przetwórstwo przemysłowe ograniczają ceny i niedobory surowców

Przeczytaj także: Przemysł i budownictwo zwalniają tempo, choć produkcja nadal na plusie

Globalne ożywienie gospodarcze rozpoczęło się już w połowie ubiegłego roku wraz z wychodzeniem chińskiej gospodarki z pandemicznej zapaści. Przyspieszenie globalnej wymiany handlowej jest korzystne dla polskich eksporterów. W kryzysowym 2020 r. polski eksport obniżył się zaledwie o 0,3 proc. w porównaniu z 2019 r., co było jednym z lepszych wyników na tle pozostałych krajów UE. W pierwszym kwartale 2021 r. eksport towarów z Polski wzrósł o ponad 10 proc. w porównaniu z pierwszym kwartałem ubiegłego roku. Ponadto, polskie firmy są coraz bardziej zaangażowane w globalne łańcuchy produkcyjne i skorzystały na poprawie koniunktury światowej. Jednak szybkie odreagowanie globalnego handlu spowodowało wyższy popyt na określone surowce i środki wykorzystywane w produkcji, co wywindowało ich ceny, a także doprowadziło do trudności w pozyskaniu niektórych komponentów.

Wyższe koszty materiałów jako wkładu do produkcji potwierdzają dane statystyczne. Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu pozostaje we wzrostowym trendzie od września ubiegłego roku, a ostatnie dane wskazały jego znaczne przyspieszenie – w marcu 2021 r. ceny produkcji sprzedanej przemysłu wzrosły w stosunku do lutego 2021 r. o 1,3 proc., a w porównaniu z analogicznym miesiącem poprzedniego roku - o 3,9 proc. Natomiast w kwietniu 2021 zwiększyły się aż o 5,3 proc. w porównaniu z kwietniem 2020 r. Pierwsze pozytywne informacje o możliwości wprowadzenia szczepionki na COVID-19 pod koniec października 2020 r. wywołały duży optymizm odnośnie przyspieszenia procesu ożywienia gospodarczego. W ciągu czterech miesięcy cena baryłki ropy Brent wzrosła o ponad 80 proc. W rezultacie zwiększyły się ceny paliw, a łączne koszty transportu wzrosły w istotnym dla światowego handlu transporcie morskim. W tym przypadku było to spowodowane nie tylko wyższymi cenami ropy, ale także brakiem kontenerów, dlatego wiele firm decydowało się korzystać z transportu lotniczego i kolejowego. Jednak wyższy popyt na te usługi również spowodował wzrost ich ceny.

Badania koniunktury, jak chociażby wskaźnik PMI dla przemysłu w Polsce, potwierdzają, że pomimo poprawy warunków gospodarczych niedobory podaży surowców napędzają inflację kosztów oraz cen wyrobów gotowych. Braki powodują rekordową kumulację zaległości produkcyjnych, a zgromadzone wcześniej zapasy zostały wyprzedane. W rezultacie głównym czynnikiem ograniczającym rozwój sektora przemysłowego w Polsce stanowią zakłócenia w łańcuchach dostaw. Zgodnie ze składowymi wskaźnika PMI, rekordowe na tle badań historycznych wydłużenie czasu dostaw odzwierciedlało wąskie gardła w transporcie. W ostatnim badaniu, przeprowadzonym w kwietniu 2021, około 44 proc. respondentów zaraportowało większe opóźnienia w dostawach niż w poprzednim miesiącu. A odsetek ten był już wysoki w marcu (37 proc.), ponadto przewyższył wynik odnotowany rok wcześniej, w czasie pierwszego lockdownu.

Ewidentnym przykładem obecnych globalnych niedoborów komponentów, wykorzystywanych w produkcji są półprzewodniki. Od początku roku braki te są szczególnie widoczne w branży motoryzacyjnej, ale dotknęły również inne sektory. Obecna sytuacja jest spowodowana kilkoma czynnikami. Po pierwsze ciągłe innowacje w sektorze motoryzacyjnym w coraz większym stopniu wymagają stosowania półprzewodników. W związku z tym szacuje się, że części elektroniczne stanowią obecnie około 40 proc. kosztów samochodu z silnikiem spalinowym, co sprawia, że przemysł samochodowy uzależniony jest od układów scalonych w takim samym stopniu jak przemysł elektroniczny.

Na początku pandemii producenci samochodów zmniejszyli zamówienia na półprzewodniki, ponieważ spodziewali się spadku sprzedaży spowodowanego niższym popytem oraz wstrzymaniem produkcji w fabrykach motoryzacyjnych. Producenci układów scalonych przestawili swoje linie produkcyjne na procesory dla elektroniki użytkowej z uwagi na gwałtowny wzrost popytu na urządzenia do telepracy, w obliczu niższej mobilności i przyspieszenia cyfryzacji globalnej gospodarki w związku z pandemią. To potwierdza jak strategiczne stały się produkty ICT zawierające półprzewodniki. Pandemia COVID-19 przyspieszyła popyt na półprzewodniki, a wiele branż i rodzajów działalności, począwszy od zastosowań związanych z dostarczaniem żywności po motoryzację, w coraz większym stopniu wymagają układów scalonych i korzystania z digitalizacji, a zatem stosowania półprzewodników. Różnica pomiędzy globalnym zapotrzebowaniem na półprzewodniki a ograniczeniami podażowymi najprawdopodobniej utrzyma niedobory co najmniej do początku przyszłego roku. Wiele firm na całym świecie ma bardzo ograniczone zapasy w trwającej fazie ożywienia gospodarczego. Taka sytuacja przyczynia się do zwiększenia i tak już napiętego łańcucha dostaw, ze względu na wspomniany powyżej silny popyt ze strony sektorów wymagających półprzewodników. W rezultacie potrzeba czasu, aby ich producenci mogli nadążyć za wysokim globalnym popytem, nawet zwiększając swoje moce produkcyjne.

Oczekuje się, że niedobór ten powinien być coraz mniej dotkliwy na początku 2022 r., głównie za sprawą dwóch czynników. Półprzewodniki stały się kluczowym produktem strategicznym, zajmującym wysokie miejsce w strategii państw-producentów, zwłaszcza w kontekście wyścigu o innowacje między Stanami Zjednoczonymi, a Chinami. Na przykład, władze chińskie planują, aby Chiny stały się samowystarczalne w zaopatrywaniu się w półprzewodniki na potrzeby krajowej produkcji. Ponadto, tajwańska firma TSMC (największy światowy producent półprzewodników) ogłosiła na początku tego roku plan przyspieszenia produkcji chipów samochodowych poprzez realokację niektórych mocy produkcyjnych, a także uruchomienie budżetu inwestycyjnego o wartości 28 mld USD, z czego około 80 proc. zostanie przeznaczone na zaawansowane technologie procesorowe.

Niedobory półprzewodników są jednym z przykładów, z jakimi muszą się mierzyć obecnie firmy. Podobnie ceny surowców i koszty transportu nie powrócą szybko do poziomów sprzed roku. Jednak pole do dalszych, zwłaszcza tak dynamicznych jak w poprzednich miesiącach, wzrostów ponoszonych kosztów jest ograniczone. Ceny produkcji będą stabilizować się na wyższych poziomach, a ograniczenia podażowe będą stopniowo wygasać. Jednak w obliczu przyspieszenia gospodarczego firmy będą coraz śmielej przenosić koszty produkcji na końcowych konsumentów. W kolejnych miesiącach będzie to czynnik, który znajdzie odzwierciedlenie w inflacji konsumenckiej.

Grzegorz Sielewicz, główny ekonomista w Europie Środkowo-Wschodniej