Coface: w I połowie 2021 roku niewypłacalności w górę o 160 proc. r/r

Przeczytaj także: Coface: wzrost liczby niewypłacalności w I kw. 2021 o 122 proc. r/r

UWAGA! W raporcie po I półroczu 2021 roku kontynuujemy – podobnie jak w ostatnich raportach kwartalnych – inne podejście do danych poparte precyzyjnym komentarzem ze względu na specyfikę sytuacji podczas pandemii. W roku 2020 wiodącą rolę w statystykach odgrywały programy pomocowe państwa, regulacje prawne zawarte w tarczach antykryzysowych oraz ograniczona praca sądów, co powstrzymywało wzrost liczby upadłości i restrukturyzacji potwierdzanych na drodze sądowej.

Jak wspomniano we wstępie, najnowszy raport Coface obejmujący I półrocze 2021 roku, mówi o 160 proc. wzroście liczby niewypłacalności polskich przedsiębiorstw. To aż 1175 przypadków.

Należy jednak zwrócić uwagę na specyfikę tego raportu, gdzie porównywane są dwa okresy, w których obowiązywały zupełnie inne możliwości prawne. 19 czerwca 2020 r. zostały wprowadzone ustawą covidową uproszczone postępowania o zatwierdzenie układu, z założeniem, że rozwiązanie to ma charakter tymczasowy i obowiązywać będzie przez rok. Ogłoszenie otwarcia tej formy postępowania restrukturyzacyjnego następuje wyłącznie poprzez obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym i nie jest rejestrowane przez sąd. W ciągu roku stały się one wiodącą formą ogłaszania niewypłacalności i w I połowie 2021 r. stanowią 2/3 wszystkich przypadków. W okresie porównawczym, czyli I półroczu 2020 r., prawo nie dawało jeszcze takich możliwości i wszystkie przypadki były rezultatem przeprowadzonych spraw sądowych.

Od III kwartału 2020 r., odkąd pojawiły się uproszczone postępowania pozasądowe, aby zachować rzetelność w ocenie bieżącej sytuacji dotyczącej niewypłacalności firm – w raporcie Coface dane te są dodawane do statystyk przedstawiających postępowania ogłoszone przez sądy.

30 czerwca 2021 roku ustawodawca przedłużył do 30 listopada 2021 możliwość korzystania z tej formy i obwieszczania otwarcia postępowania układowego w Monitorze. Rozważane jest także zaimplementowanie tego rozwiązania na stałe do prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego.

Niewypłacalności i i restrukturyzacje w skrócie

• Łączna liczba niewypłacalności polskich przedsiębiorstw w I półroczu 2021 r. wyniosła 1175 przypadków i jest wyższa aż o 160 proc. w porównaniu z analogicznym okresem 2020 roku, kiedy nie funkcjonowały jeszcze uproszczone postępowania pozasądowe. Na tę liczbę złożyły się postępowania sądowe i obwieszczenia pozasądowe:
  • w ciągu 6 miesięcy 2021 r. sądy ogłosiły postanowienia o upadłości i restrukturyzacji 380 polskich firm (wg danych na koniec czerwca 2021), czyli o 16 proc. mniej niż rok temu.
  • dodatkowo w tym samym okresie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, niewypłacalność w formie nowego uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu (bez rejestracji w sądzie) obwieściło 795 podmiotów gospodarczych, co stanowi ponad 2/3 wszystkich przypadków zawartych w niniejszym raporcie.
• Wśród postępowań sądowych:
  • najwięcej ogłoszono upadłości likwidacyjnych – 192. To jednak aż o ¼ mniej niż w analogicznym okresie rok temu.
  • Nowa procedura spowodowała także spadek popularności przyspieszonych postępowań układowych i postępowań sanacyjnych, których liczba wyraźnie się zmniejszyła.
  • Zdecydowanie więcej niż rok temu ogłoszono postępowań o zatwierdzenie układu. W I połowie 2020 roku ogłoszono jedynie 2 takie postępowania, a w okresie od stycznia do czerwca br. aż 81.
• Statystyki branżowe potwierdzają wzrost niewypłacalności we wszystkich branżach. Skala wzrostu odzwierciedla sytuację rynkową związaną z obostrzeniami i kolejnymi lockdown’ami, w różny sposób dotykającymi poszczególne sektory gospodarki. Najlepiej radzi sobie produkcja ze wzrostem o 61 proc. Najwyższy wzrost przypadków niewypłacalności zanotowały usługi (o 245 proc.!), a następnie transport (o 159 proc.), handel (o 127 proc.) i budownictwo (o 114 proc.). Obserwujemy ciągły wzrost niewypłacalności w rolnictwie (o 360 proc.) powodowany coraz częstszym wykorzystywaniem uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego do zakończenia działalności.
• Jeśli chodzi o formy prawne, w pierwszej połowie 2021 roku sytuacja pogorszyła się prawie we wszystkich grupach. Wiodącą grupę (57 proc. wszystkich przypadków) stanowią Przedsiębiorcy, co jest zrozumiałe biorąc pod uwagę strukturę postępowań (przeważnie z uproszczonych form pozasądowych korzystają małe podmioty).

Sytuację ekonomiczną komentuje Grzegorz Sielewicz,
główny ekonomista Coface w Polsce i w Regionie Europy Centralnej
W pierwszej połowie 2021 roku liczba niewypłacalności przedsiębiorstw w Polsce zwiększyła się aż o 160 proc. w porównaniu z pierwszym półroczem ubiegłego roku. Za wzrost liczby postępowań odpowiadają głównie uproszczone postępowania o zatwierdzenie układu, które nie są rejestrowane w sądach, a ogłoszenie ich otwarcia następuje wyłącznie poprzez obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Ten rodzaj postępowań został wprowadzony tzw. „ustawą covidową” w czerwcu ubiegłego roku. W rezultacie tłumaczy to tak wysoką dynamikę niewypłacalności przedsiębiorstw w ujęciu rok do roku. Jednak nawet odnosząc ostatnio dostępne dane za pierwszą połowę 2021 r. do danych za drugą połowę 2020 r., kiedy nowe przepisy prawne już obowiązywały, obserwowany jest dalszy znaczny wzrost wykorzystania uproszczonych postępowań o zatwierdzenie układu.

W ostatnich miesiącach firmy znajdujące się w trudnej sytuacji płynnościowej coraz chętniej korzystały z uproszczonych postępowań – w pierwszej połowie tego roku ich liczba zwiększyła się ponad dwukrotnie w porównaniu z pierwszym półroczem ubiegłego roku, a udział we wszystkich postępowaniach wzrósł z 45 proc. do 68 proc. W wielu przypadkach uproszczone postępowania prowadziły do faktycznego postępowania o zatwierdzenie układu, co znajduje potwierdzenie w statystykach – wykorzystanie tego typu restrukturyzacji zwiększyło się w pierwszej połowie tego roku jako jedyna z form postępowań sądowych.

W ciągu kolejnych miesięcy statystyki niewypłacalności przedsiębiorstw w Polsce nadal będą zdominowane przez uproszczone postępowania o zatwierdzenie układu. Tymczasowe przepisy, które miały obowiązywać do końca czerwca br. zostały przedłużone do końca listopada 2021 r. Ponadto, zakładane jest wpisanie uproszczonych postępowań o zatwierdzenie układu na stałe do polskiego systemu prawnego. Jednak możliwe, że ich szczegółowe zapisy ulegną modyfikacjom.

Otoczenie makroekonomiczne w coraz większym stopniu sprzyja przedsiębiorstwom w Polsce. Koniunktura wspierana jest zwłaszcza przez sektor przetwórstwa przemysłowego, który szybko zaczął odbudowywać się po pandemicznej zapaści, zarówno w ujęciu krajowym, jak również globalnym, w obliczu ożywienia w handlu światowym. Poluzowanie obostrzeń, które obowiązywały przez wiele tygodni (związane z wysoką dynamiką zakażeń na COVID-19), pozwala sektorowi usług na powrót do działalności biznesowej. Wraz z przyspieszeniem gospodarczym, kolejne miesiące powinny cechować się rosnącą konsumpcją gospodarstw domowych, zwiększającym się eksportem, a także dalszym odbudowywaniem inwestycji w aktywa trwałe, który to proces przedsiębiorstwa w Polsce już rozpoczęły w pierwszym kwartale tego roku. Należy pamiętać także, że sprzyjająca koniunktura zwiększyła zapotrzebowanie na komponenty wykorzystywane w produkcji, a ich braki oraz koszty (w tym ceny surowców) sięgnęły wysokich poziomów. Zgodnie z prognozami Coface, bariery podażowe nie znikną szybko, a ceny surowców utrzymają się na wysokich poziomach. Ponadto, przedsiębiorstwa mogą w coraz większym stopniu odczuwać opóźnione efekty wpływu pandemii na ich sytuację płynnościową. Wraz z wygaszaniem środków wsparcia liczba niewypłacalności, w tym upadłości i sądowych restrukturyzacji, będzie wzrastać. Skala tego procesu jest trudna do przewidzenia, ale prawdopodobnie przełom 2021/2022 przyniesie większą liczbę „tradycyjnych” form ogłaszania niewypłacalności.

Uwarunkowania prawne mające wpływ na bieżące statystyki komentuje Paweł Jóźwik, adwokat z Kancelarii Stefaniuk & Wspólnicy, obsługującej Coface
Za pokazany w raporcie lawinowy wzrost niewypłacalności odpowiada w zasadzie wyłącznie restrukturyzacja prowadzona w formie postępowania o zatwierdzenie układu czasowo zmodyfikowana przez przepisy ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o opłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19. Warto dodać, że kilka dni przed publikacją raportu Coface, do 30 listopada 2021 r. przedłużono termin, w którym dłużnicy mogą dokonać obwieszenia w MSiG stosownego ogłoszenia.

Pierwotnie czas obowiązywania przepisów ustawy wprowadzających tryb zwany uproszczonym postępowaniem restrukturyzacyjnym określono na rok (do 30 czerwca br.), ale z pewnością analizowane będzie to, czy tych udogodnień nie wprowadzić na stałe do prawa restrukturyzacyjnego. Rzecz jasna czynnikiem decydującym będzie tu ilość ostatecznie zawartych i wykonanych układów, a nie sama liczba otwartych postępowań. Zaznaczyć bowiem należy, że ujawniona w raporcie Coface liczba 795 przypadków niewypłacalności dotyczy ilości obwieszczeń, których dokonali dłużnicy w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu. Z tą czynnością wiąże się szereg skutków dla dłużnika m.in. z mocy prawa zawieszeniu ulegają postępowania egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi, a wszczęcie egzekucji, po tej dacie do czasu umorzenia lub zakończenia postępowania, jest niedopuszczalne. Zastosowanie znajdą również przepisy dotyczące tzw. moratorium na długi polegającego na tym, że po otwarciu postępowania niedopuszczalne będzie spełnianie przez dłużnika świadczeń wynikających z wierzytelności objętych układem.

Po dokonaniu obwieszczenia dłużnik ma cztery miesiące na doprowadzenie do zawarcia układu z wierzycielami i zachowuje zarząd własnym majątkiem, z tym zastrzeżeniem, że od dnia dokonania obwieszczenia do dnia umorzenia lub zakończenia postępowania zgody nadzorcy będą wymagały jedynie czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu. W przypadku nie zawarcia układu we wskazanym terminie następuje jego umorzenie z mocy samego prawa, a dłużnik traci ochronę wynikającą z przepisów. Przestaje obowiązywać również zakaz spełniania zobowiązań (moratorium).

Z pola widzenia nie można utracić innej ważnej liczby tj. 81 przypadków postanowień o zatwierdzeniu układu. Tak istotny wzrost w tej „kategorii” z pewnością jest konsekwencją lawinowego wzrostu obwieszczeń dokonywanych w trybie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, jednak pokazuje coś bardzo ważnego. Mianowicie, że niewątpliwie wielka liczba obwieszczeń o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu służy jedynie skorzystaniu z płynących z opisanych wyżej udogodnień i nie przekłada się na liczbę zatwierdzanych układów, nie mówiąc już o układach wykonanych.

Sytuację w branżach komentuje Marcin Siwa,
dyrektor działu oceny ryzyka w Regionie Europy Centralnej w Coface
Sytuacja, z jaką mamy do czynienia w roku 2021 jest bardzo specyficzna. Liczba niewypłacalności rośnie w sposób gwałtowny, lecz głównie ze względu na wprowadzenie regulacji umożliwiających jej ogłoszenie na drodze pozasądowej. Tradycyjna forma ogłaszania upadłości czy wdrażania postępowań układowych lub sanacyjnych występuje w znacznie mniejszej ilości. Można więc pokusić się o stwierdzenie, że gdyby nie było zmian w regulacjach prawnych, bankructw byłoby mniej. Uproszczona procedura zachęciła wiele podmiotów – które w normalnych warunkach zniknęłyby z rynku lub próbowałyby w jakiś sposób nadal funkcjonować – do ogłaszania niewypłacalności. Niewypłacalność w dużej mierze ogłaszają obecnie podmioty znacznie mniejsze niż wcześniej, zwłaszcza z branż bardzo silnie dotkniętych ograniczeniami wynikającymi z pandemii, tj. usługi, transport czy handel. Sytuacja płynnościowa w gospodarce wciąż jest stosunkowo dobra, mimo iż porównanie liczby niewypłacalności w relacji do sytuacji w I półroczu 2020 wypada zdecydowanie na niekorzyść pierwszych 6 miesięcy bieżącego roku. Ogromne środki pomocowe wpompowane w gospodarkę wciąż wpływają na stosunkowo dużą ilość pieniądza na rynku i regulowanie przez firmy zobowiązań w akceptowalnych terminach. Gospodarka jednak rozgrzewa się. Ceny surowców gwałtownie rosną. Koszty produkcji, koszty pracy również. Dlatego, pomimo że obecnie widzimy wzrost liczby niewypłacalności, który być może nie jest odzwierciedleniem „standardowych” mechanizmów rynkowych, już niedługo, zapewne w przyszłym roku, sytuacja ulegnie zmianie i jeżeli regulacje prawne nie zmienią się, możemy spodziewać się dalszego wzrostu niewypłacalności. Tym razem jednak dotyczącego już znacznie większych firm. Pogorszy się również ogólna dyscyplina płatnicza

Produkcja
Liczba niewypłacalności wzrosła o 67 proc. rok do roku i trzeba przyznać, iż ten segment gospodarki w najmniejszym stopniu został dotknięty niewypłacalnościami. Wyjątkiem jest branża tekstylna. Tutaj wzrost jest ogromny, choć baza niewielka. Potwierdza się jednak to, że generalnie branża tekstylna (zarówno w produkcji jak i handlu) ucierpiała bardzo mocno w okresie pandemii. Ograniczenia surowcowe, problemy logistyczne, a także ograniczony popyt spowodowały, iż sytuacja wielu firm w tym sektorze stała się bardzo trudna. Istotnie wzrosła również liczba niewypłacalności w sektorze produkcji wyrobów metalowych. Miały na to wpływ ograniczenia w dostawach, zmniejszone możliwości produkcyjne i mniejsze zamówienia, szczególnie z sektora motoryzacyjnego

Handel
Dla sektora handlu okres pandemii był bardzo trudny. Restrykcje nałożone przez administrację państwową na sklepy, okresowe zamknięcia centrów handlowych, ograniczona liczba klientów w sklepach czy całkowite okresowe ich zamknięcia spowodowały, iż wiele firm zajmujących się zwłaszcza handlem detalicznym stanęło na krawędzi bankructwa. Ucierpiał oczywiście przede wszystkim kanał tradycyjny, e-commerce rozwijał się w tym okresie bardzo burzliwie. Faktem jednak jest, iż wiele sieci detalicznych przeżywało bardzo trudny czas, nawet te największe notowały bardzo duże spadki obrotów, straty i musiały posiłkować się dodatkowym finansowaniem zewnętrznym by przetrwać. Sektor detaliczny wychodzi z pandemii bardzo poturbowany. Pomimo tego, że konsumpcja detaliczna nie spadła dramatycznie, to jednak zmieniły się kanały dystrybucji i upodobania klientów. Boom przeżywał handel elektroniką i AGD, sprzedaż materiałów budowlanych i wykończenia wnętrz. Natomiast wiele firm handlujących odzieżą czy butami stanęło na krawędzi upadłości lub bardzo pogorszyło wyniki.

Ciekawa jest również sytuacja w handlu hurtowym. Tutaj oczywiście też mamy do czynienia ze zwiększoną liczbą niewypłacalności, ale dotyka ona przede wszystkim firm powiązanych z branżą HoReCa. Działalność barów, restauracji, hoteli była ogromnie ograniczona w ostatnim roku. Brak imprez masowych, zmniejszenie liczby imprez rodzinnych. Wszystko to spowodowało, że handel hurtowy związany z FMCG, napojami, żywnością spadł, a obroty firm obsługujących ten segment zmniejszyły się o 40-50 proc.

Budownictwo
Niewypłacalności w branży budowlanej dotyczą obecnie przede wszystkim małych firm. Branża przeżywa stosunkowo dobry okres, szczególnie dobrze ma się budownictwo mieszkaniowe, popyt na mieszkania jest wysoki, ich ceny rosną, również liczba inwestycji prywatnych w budownictwie mieszkaniowym utrzymuje się na wysokim poziomie. Dyscyplina płatnicza w branży budowlanej nigdy nie była najlepsza. Sektor ten zawsz jest wskazywany jako ten, gdzie liczba przeterminowanych należności i opóźnień w płatnościach jest największa. To się nie zmieniło. Podwojona liczba niewypłacalności również to potwierdza. Branża obecnie szybko się rozwija, ale stoi też przed dużymi wyzwaniami związanymi z rosnącymi cenami materiałów budowlanych, stali, robocizny. Szczególnie firmy związane wielomiesięcznymi kontraktami, firmy projektowe, mogą się w niedługim czasie borykać z problemami wynikającymi z drastycznie rosnących kosztów. Zamknięcie wielu projektów z zyskiem może okazać się dużym wyzwaniem.

Transport
Firmy transportowe, szczególnie te mniejsze, wyraźnie skorzystały z nowych regulacji prawnych dotyczących ogłaszania niewypłacalności. Ostatni rok był trudny dla branży, początek pandemii wywołał duży szok na rynku, nagle wprowadzono duże ograniczenia w komunikacji, obostrzenia na granicach. Wszystko to spowodowało znaczne trudności w funkcjonowaniu firm transportowych. W drugim półroczu 2020 roku i w 2021 sytuacja nieco się ustabilizowała, popyt na usługi logistyczne wrócił do normalnych rozmiarów i firmy zaczęły prezentować coraz lepsze wyniki. Obecnie sektor jest beneficjentem rozpędzającej się koniunktury i sytuacja, przynajmniej w krótkim okresie, powinna być stabilna.

Usługi
Jest to sektor najsilniej dotknięty pandemią. Wiele firm usługowych było przez dłuższy czas zamkniętych, popyt drastycznie spadł. Jest to niestety bardzo widoczne w statystykach upadłościowych. Ponad 3 razy więcej firm usługowych musiało ogłosić niewypłacalność. Wiele hoteli, restauracji, punktów usługowych zniknęło z gospodarczej mapy Polski. W najbliższym okresie sytuacja w branży zapewne nieco się zmieni, popyt wzrośnie i powstanie wiele nowych firm, gdyż rynek nie znosi próżni. Niepewność jednak pozostaje, bo ryzyko kolejnej fali zachorowań jest wciąż duże i nie można wykluczyć kolejnych restrykcji w handlu. Może to być gwóźdź do trumny kolejnych firm.


W pierwszej połowie 2021 roku sytuacja pogorszyła się prawie we wszystkich grupach form prawnych. Wiodącą grupę (57 proc. wszystkich przypadków) stanowią Przedsiębiorcy. Kolejną bardzo dużą grupę wśród firm upadających lub objętych restrukturyzacją są spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (33,5 proc. wszystkich postępowań). Spadek widzimy tylko wśród spółek akcyjnych i spółdzielni.

Obroty i wiek w upadających i restrukturyzowanych firmach

Obroty
Największy pod względem obrotów przypadek (roczny obrót powyżej 50 mln PLN) to toczące się postępowanie o zatwierdzenie układu wobec firmy Rafako S.A., która świadczy usługi EPC dla energetyki oraz branży ropy i gazu. W tej samej grupie obrotów (pow. 50 mln PLN) znalazły się także m.in. stocznia CRIST S.A. (uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu), firma restauracyjna Sfinks Polska S.A. (postępowanie o zatwierdzenie układu) oraz firmy odzieżowe TOP SECRET Sp. z o.o. (postępowanie o zatwierdzenie układu) i CAMAIEU POLSKA (upadłość w celu likwidacji majątku).

Na liście postanowień z pierwszego półrocza 2021 r. z grupy z obrotami pomiędzy 5 a 50 mln PLN znajdziemy m.in. firmę z branży meblowej VINOTTI Sp. z o.o. (uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu), polską spółkę wydawniczą Marquard Media Polska (upadłość likwidacyjna), oraz firmę z branży odzieżowej COCCODRILLO Concepts Sp. z o.o. (uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu).

Wiek
Zgodnie z analizą wieku upadających i objętych postępowaniami restrukturyzacyjnymi przedsiębiorstw firmy ze stażem do 10 lat stanowią 44 proc., zaś firmy działające od 10 do 31 lat to 53 proc. wszystkich na liście. Przedsiębiorstwa założone przed i w 1989 roku stanowią jedynie około 3 proc. Najstarszą firmą na liście, która objęta została uproszczonym postępowaniem o zatwierdzenie układu jest firma Remontowa LNG Systems Sp. z o.o. Firma powstała w 1945 roku jako Warsztaty Mechaniczne METAL.