Inflacja wzmaga niezadowolenie z wynagrodzenia

Przeczytaj także: Co trzeci Polak poprosi o podwyżkę wynagrodzenia

Nierówna walka z inflacją

Jak wskazuje najnowsze badanie Pracuj.pl, mniej niż połowa Polaków posiadających pracę (39%) jest zadowolona z poziomu swoich zarobków. Warto zaznaczyć, że odpowiedź „zdecydowanie zadowolony/a” wskazało zaledwie 5% respondentów. To nie powinno jednak dziwić – jak wynika z danych GUS, inflacja w Polsce w lutym wyniosła 18,4 proc. rok do roku, stanowiąc tym samym najwyższy odczyt od grudnia 1996 roku.

Mimo, iż 6 na 10 osób badanych przez Pracuj.pl deklaruje, że w ciągu ostatniego roku otrzymali podwyżkę, to wciąż 74% respondentów wskazuje, że pensja wystarcza im na mniej niż jeszcze rok temu. Szybkie szacunki GUS z kolei wskazują, że już w marcu inflacja wyniosła 16,2%. W badaniu również pojawia się pozytywny aspekt – 49% Polaków badanych pierwszym kwartale roku zauważa, że negatywny wpływ inflacji na wartość nabywczą ich wynagrodzenia w 2023 roku się zmniejszył.

Aby przyjrzeć się dokładnie tematowi sytuacji finansowej Polaków w obliczu wysokiej inflacji, zespół Pracuj.pl przeprowadził w marcu bieżącego roku badanie na grupie 1470 osób w wieku 18-65 lat. Respondenci odpowiadali na pytania dotyczące wynagrodzeń oraz związanych z nimi perspektyw zawodowych. W pierwszym tekście z serii dotyczącej zarobków, autorzy badania przyglądają się kwestii wpływu inflacji na postawy zawodowe oraz możliwości finansowe Polaków.

Badanie zostało przeprowadzone w ramach kampanii Zarobki.Pracuj.pl “Wszystko, co chcieliście wiedzieć o zarobkach, ale baliście się zapytać”. Inicjatywa ma przynieść odbiorcom konkretną wiedzę o tym, jak w trudnych okolicznościach rynkowych zadbać o swoje finanse. Eksperci w ramach kampanii podejmują działania edukacyjne pozwalające w odważny sposób mówić o wynagrodzeniach oraz przekazują informacje o tym, jak najlepiej zarządzać tym, co zarabiamy.

Rośnie inflacja, ale nie wynagrodzenia

Wśród kwestii będących głównymi czynnikami niezadowolenia z obecnego wynagrodzenia, badani najczęściej wymieniają świadomość wzrostu inflacji przy braku wzrostu wynagrodzenia. Aż 64% badanych dostrzega tę dysproporcję i jej wpływ na codzienne życie. Nie jest to jednak jedyny problem – okazuje się także, że w znacznej mierze nie możemy sobie obecnie pozwolić na oszczędzanie. Niemal połowa (49%) respondentów wskazuje, że nie posiada obecnie wystarczających środków, by odkładać na przyszłość. Oszczędności to jednak jedno, wyzwania pracujących Polaków często są jeszcze większe. Aż 30% badanych wskazuje, że ich aktualne wynagrodzenie nie zapewnia wystarczających środków na codzienne życie. To generuje potrzebę zarządzania budżetem z dużą ostrożnością.

Jednocześnie respondentów niepokoi inny trend – ¼ z nich deklaruje, że zwiększa się liczba i zakres ich obowiązków zawodowych, przy utrzymaniu wynagrodzenia na tym samym poziomie. Co więcej, badani nie mają możliwości oddania się innym zajęciom po pracy – aż 26% z nich wskazuje, że nie dysponuje środkami pozwalającymi na rozwijanie swoich pasji czy ambicji.

W kwestii wynagrodzenia często porównujemy się do innych – oczywiście jeśli mamy taką możliwość, bo posiadamy wiedzę na temat poziomu zarobków innych osób. 1/5 respondentów badania Pracuj.pl odpowiadając na pytanie dlaczego nie są zadowoleni ze swojej pensji, wskazuje na wyższe zarobki znajomych. Część jako powód wskazała także wyższe wynagrodzenie pracowników na podobnych stanowiskach (13%). Samo niezadowolenie może nie być problematyczne, jeśli ta wiedza jest dla nas motywująca i pcha nas do rozwoju – w tym wypadku finansowego. Tu pomóc mogą przepisy dotyczące jawności wynagrodzeń, które mają wejść w życie za sprawą przyjętej 30 marca 2023 roku przez Parlament Europejski dyrektywy. Ma ona na celu m.in. zmniejszanie luk płacowych.

Choć głównym celem nowych regulacji unijnych jest zmniejszenie nierówności płacowych pomiędzy kobietami a mężczyznami, to w rzeczywistości dyrektywa może przynieść jeszcze więcej korzyści. Zakazana zostanie tajemnica wynagrodzenia, a pracodawcy zobowiązani będą podawać informacje, które umożliwią pracownikom porównanie poziomu wynagrodzeń i identyfikację różnic płacowych. Firmy będą miały także obowiązek umieszczania w ogłoszeniach o pracę widełek płacowych. To wszystko oznacza, że łatwiej będzie nam uzyskać satysfakcjonujące wynagrodzenie – znając standard rynkowy zyskamy pewność, że nasze wynagrodzenie jest porównywalne do współpracowników i innych specjalistów z naszej branży – komentuje Jolanta Lewandowska-Bitkowska, HR Business Partner w Pracuj.pl.

Mniejsze możliwości, ale i nadzieja na poprawę

Wynagrodzenie powinno zapewniać godne życie i dawać poczucie bezpieczeństwa. Niestety niemal połowa Polaków (45%) deklaruje, że ich obecne zarobki nie dają im tego komfortu. Ponad połowa kobiet i 4 na 10 mężczyzn deklaruje, że z obecnymi zarobkami nie czują się życiowo bezpieczni. Najbardziej dotkliwie problem ten dotyka najstarszych uczestników rynku pracy – aż 80% respondentów z pokolenia silver twierdzi, że przez ostatnie 12 miesięcy spadła ich siła nabywcza.

Dla porównania: w pokoleniu Z taką opinię wyraża 66% badanych. 74% respondentów deklaruje, że odczuwa negatywny wpływ inflacji na wynagrodzenie (dla porównania, we wrześniu 2022 roku deklarowało tak 78%). Ponownie, najczęściej taką deklarację składają osoby w wieku 55-65 lat, reprezentujące silver generation. Widać, że młodsze osoby radzą sobie najsprawniej pod kątem zarządzania swoim wynagrodzeniem w dobie wysokiej inflacji. Jednocześnie są także pokoleniem pełnym niepewności o przyszłość, wchodzącym na rynek pracy w niezwykle niestabilnym momencie.

Zaledwie 17% badanych wskazuje, że ich wynagrodzenie wzrosło w sposób, który rekompensuje inflację. Częściej byli to mężczyźni (20%) niż kobiety (14%). Tu ponownie, na wzrost wynagrodzenia rekompensujący inflację częściej mogły liczyć młodsze pokolenia – w pokoleniu Z było to 22% respondentów, wśród najstarszej grupy obecnej na rynku pracy już 15%.

Mimo, że różnice pomiędzy grupami nie są duże, to widać, że najmłodsze pokolenie na rynku pracy w najmniejszym stopniu odczuwa negatywny wpływ inflacji na swoje wynagrodzenie. To u tej grupy wiekowej zarobki częściej wzrastają wraz z inflacją niż u innych przedstawicieli rynku. Oczywiście możemy założyć, że wynagrodzenie w pierwszych latach pracy jest bardziej elastyczne i wychodząc z niższego pułapu może szybciej rosnąć. Obserwując rynek, widzimy jednak, że mamy do czynienia z formowaniem się nowej generacji pracowników. Młodzi pracownicy wiedzą, czego chcą i nie boją się prosić o swoje. Niestety przyszło im stawiać pierwsze kroki w niestabilnym środowisku – mówi Małgorzata Skonieczna, ekspertka ds. badań kandydatów w Pracuj.pl.

8 na 10 respondentów deklaruje, że ze względu na poziom inflacji bardziej zwracają uwagę na swoje wydatki oraz wynagrodzenie. Czy metodą pracujących Polaków na osiągnięcie satysfakcjonującego wynagrodzenia będzie zmiana pracodawcy? Dziś niemal połowa badanych (47%) wskazuje, że inflacja sprawiła, iż są bardziej skłonni do zmiany pracy niż w zeszłym roku.

Co jednak ciekawe, odsetek badanych otwartych na tę zmianę spada – w badaniu przeprowadzonym przez Pracuj.pl we wrześniu 2022 roku taką otwartość deklarowało 51% badanych. Dzisiaj większą skłonnością charakteryzują się kobiety – aż 52% pań w porównaniu do 43% panów rozważa zmianę miejsca zatrudnienia w obliczu wysokiej inflacji. Co ciekawe – ponownie pokoleniowo najczęściej gotowi na zmianę są najmłodsi uczestnicy i uczestniczki rynku pracy (52%).

Obecnie na wagę złota jest wsparcie i zrozumienie, jakie pracodawcy mogą dać swoim zespołom. Niestety sytuacja nie wygląda w tej kwestii najlepiej – ponad połowa badanych (53%) nie czuje, by ich pracodawca wspierał ich w okresie podwyższonej inflacji. To powinno się zmienić, jeśli firmy chcą zatrzymać talenty. Z naszych badań wynika, że na wzrost wynagrodzenia rekompensujący inflację częściej mogą liczyć najmłodsi uczestnicy rynku pracy, jednak ważne jest, by organizacje nie zapominały o pracownikach z najdłuższym stażem. Ważne, by niezbędną pomoc zapewnić wszystkim grupom wiekowym obecnym w organizacji – także tym, które nie zawsze o to proszą – dodaje Jolanta Lewandowska-Bitkowska.

Niepewność dotyczącą utrzymania obecnego stanowiska pracy w obliczu inflacji odczuwa 35% badanych, ale niemal równa liczba respondentów wskazuje, że nie ma takich obaw (36%). Tu odwraca się wspomniany wyżej trend pokoleniowy – pomimo tego, że to najmłodsze pokolenie często potrafi zadbać o swoje wynagrodzenie, to właśnie ta grupa deklaruje największe obawy w zakresie niepewności o stanowisko (19% badanych w grupie wiekowej 18-24 lata, w porównaniu do np. 10% badanych z grupy 25-34 lata).

Aby poprawić swoją sytuację i wyrównać wzrost zarobków, 34% respondentów zdecydowało się podjąć nową pracę. Istotnie częściej były to kobiety (39%) niż mężczyźni (29%). Najczęściej na ten krok decydują się najmłodsze pokolenia – osoby w wieku 18-24 lata (43%) oraz badani w wieku 25-34 lata (44%). Niemal połowa badanych – 46% – deklaruje, że nie zdecydowała się na podjęcie nowego zatrudnienia w obliczu wzrostu wydatków.

Waloryzacja wynagrodzeń jako benefit

Ponad połowa badanych (56%) ocenia, że jeśli zdecydują się na zmianę pracodawcy, dostaną lepsze zarobki w nowym miejscu pracy. Najczęściej taką opinię wyrażają najmłodsze pokolenia. Czy to oznacza, że wolimy zmienić pracodawcę, niż negocjować wyższą pensję w obecnej firmie? A być może często spotykamy się z odmową?

W ciągu ostatnich 12 miesięcy, z uwagi na inflację, o podwyżkę starała się co druga badana osoba. 56% osób deklaruje takie starania na przestrzeni ostatniego roku niezależnie od inflacji. Ponad 1/3 badanych wskazuje, że otrzymało podwyżkę w ciągu ostatnich 6 miesięcy, a 26% w ciągu ostatniego roku. Co dziesiąta osoba ostatnią podwyżkę otrzymała ponad 3 lata temu, a 1 na 10 osób nie dostała jej nigdy.

Największa grupa, 34% respondentów wskazało, że otrzymali podwyżkę, jednak miała zostać ona przyznana po jakimś czasie, od rozmów z pracodawcą (dłużej niż miesiąc po rozmowie). 30% badanych deklaruje, że otrzymali podwyżkę i została ona przyznana od najbliższej wypłaty. 19% badanych otrzymało odmowę podwyżki – pracodawca podał argumenty i wskazał co musi się zdarzyć, aby ją otrzymać w przyszłości. Z kolei 17% badanych otrzymało odmowę podwyżki bez podania przyczyny.

Znaczna większość badanych (72%) jako powód swoich starań o wzrost wynagrodzenia podaje rosnące koszty życia w związku z inflacją. Motywująca jest także długa przerwa od ostatniej podwyżki – to ważny powód dla 36% respondentów. ¼ Polaków chciałaby zostać doceniona podwyżką w momencie, kiedy osiągają sukces lub wysokie wyniki w pracy. Tyle samo osób wskazuje, że oczekują podwyżki z uwagi na świadomość wyższych zarobków osób na podobnych stanowiskach.

Wśród pozostałych powodów badani wymieniali wzrost swoich kompetencji, np. dzięki nowym certyfikatom lub szkoleniom (20%), rynkowe informacje o pracodawcach przyznających podwyżki w trakcie inflacji (19%), awans lub otrzymanie dodatkowych obowiązków w pracy (18%) czy wzrost zadłużenia (10%). Dla 9% respondentów powodem rozmowy o podwyżce była alternatywna, bardziej atrakcyjna oferta otrzymana od innego pracodawcy. Pojawiły się także odpowiedzi dotyczące otrzymania kredytu (7%) czy pojawienia się dziecka w rodzinie (5%).

Ponad 8 na 10 badanych uważa, że wynagrodzenie powinno rosnąć proporcjonalnie z inflacją. Nieco częściej są to kobiety (85%) niż mężczyźni (81%). W największym stopniu (87%) ten pogląd podziela pokolenie silver generation i osoby w wieku 45-54 lata.

Podwyżki, premie i benefity finansowe jeszcze mocnej zyskują na znaczeniu. Tak zwana podwyżka inflacyjna zdecydowanie zachęca do aplikowania na oferty pracodawców, którzy ją oferują. Taką chęć deklaruje aż 76% respondentów. Z badań wynika, że wielu z nas brakuje środków na zaspokajanie często podstawowych potrzeb. Naturalne jest, że szansa na wzrost wynagrodzenia proporcjonalny do wzrostu inflacji, jest niezwykle atrakcyjna w oczach kandydatów – mówi Małgorzata Skonieczna.

Niemal 3 na 10 Polaków nie jest w stanie oszczędzać z otrzymywanego wynagrodzenia. Pieniądze regularnie odkłada 49% badanych. Paradoksalnie, najmniej oszczędzają osoby z grupy wiekowej 45-54 lata (38%) oraz 55-65 lat (40%), czyli osoby najdłużej funkcjonujące na rynku pracy. 40% osób odkłada pieniądze z myślą o emeryturze – co ciekawe o przyszłości pod tym kątem istotnie częściej myślą mężczyźni (46%) niż kobiety (35%) oraz znacznie częściej pracownicy biurowi (47%) niż pracownicy fizyczni (35%).

Polacy, by oszczędzić, muszą ograniczać swoje bieżące wydatki – aż 45% badanych twierdzi, że nie jest w stanie oszczędzać bez cięcia wydatków. Te najczęściej ograniczać muszą badane panie (53%). Taką potrzebę wyraża aż o 16 punktów procentowych mniej mężczyzn. Choć 8 na 10 Polaków deklaruje, że istotne jest posiadanie poduszki finansowej, czyli zabezpieczenia finansowego na wypadek np. zwolnienia z pracy czy nieprzewidzianych dużych wydatków, to wielu z nich obecnie nie jest w stanie o to zadbać. 75% badanych twierdzi, że odkładaliby więcej oszczędności, gdyby ich pensja wzrosła.

Co ciekawe, takie deklaracje składa 80% pracowników biurowych w porównaniu do 68% pracowników fizycznych.

Z nadzieją na lepsze jutro

Choć w kwestii sytuacji finansowej Polaków trudno mówić o znacznej poprawie, to ostrożne prognozy pozwalają na pewien optymizm. Porównanie deklaracji Polaków z badań przeprowadzonych we wrześniu 2022 roku i tych z marca 2023 wskazuje, że m.in. mniej osób podejmuje się dodatkowej pracy i mniej osób odczuwa negatywny wpływ inflacji na wynagrodzenie. Choć liczby te spadają powoli, to widać, że zarysowuje się pozytywny trend.

Co więcej, członkowie Rady Polityki Pieniężnej prognozują, że w drugim półroczu 2023 roku także inflacja powinna ulec obniżeniu. Oczywiście do ostatecznej oceny trendu i wyciągnięcia konkretnych wniosków potrzeba jeszcze czasu. Dlatego niezmiennie, osoby obecne na rynku pracy powinny podejmować negocjacje i bez obawy rozmawiać o pieniądzach. Pomocna powinna być w tym dyrektywa o jawności wynagrodzeń, której celem jest wyrównanie nierówności płacowych, nie tylko pomiędzy kobietami a mężczyznami, ale także na pokrewnych stanowiskach.

Istotne jest również podejmowanie działań edukacyjnych, takich, jak między innymi te realizowane w ramach kampanii Zarobki.Pracuj.pl. Osoby zainteresowane edukacją finansową mogą skorzystać nie tylko ze strony internetowej, która powstała w ramach kampanii, ale także z praktycznych narzędzi, takich jak choćby kalkulator wynagrodzeń. Dostępny jest także szereg artykułów o tematyce zarobkowej. Pięć spotkań z ekspertkami i ekspertami jest dostępnych dla odbiorców w formie filmów wideo oraz nowych odcinków podcastu „Dobra robota”.

O BADANIU
Badanie Postawy finansowe Polaków w czasach inflacji zostało przeprowadzone w marcu 2023 roku przez ARC Rynek i Opinia na zlecenie serwisu Pracuj.pl. Pomiar wykonany metodą CAWI wykonano na próbie 1470 Polaków w wieku 18-65, z czego 85% to osoby pracujące, a 15% osoby niepracujące. Struktura próby była kontrolowana biorąc pod uwagę płeć, wiek i wielkość miejscowości zamieszkania odpowiadających.