Wyzwania Fit for 55: jakie szanse na realizację?

Przeczytaj także: Dyrektywa budynkowa - kiedy i kogo będą obowiązywać jej postanowienia?

W Unii Europejskiej od lat trwają dyskusje nad osiągnięciem neutralności klimatycznej, jednak przedstawiciele poszczególnych krajów UE nie są zgodni co do tempa i wyznaczonej drogi transformacji.

Część państw członkowskich sugeruje, iż cele unijne wyznaczone m.in. przez pakiet Fit for 55 są zbyt ambitne, inni w tym samym czasie postulują zwiększenie tempa transformacji energetycznej i jeszcze większe zaostrzenie celów klimatycznych. Te rozbieżności skłoniły Polski Instytut Ekonomiczny do zbadania opinii ekspertów europejskich i zakreślenia potencjalnego wpływu ich postaw na realizację celów unijnej polityki klimatycznej.

PIE zbadał opinie ekspertów w zakresie realizacji celów unijnych (udział OZE w całkowitym końcowym zużyciu energii w UE w 2030 r., zakaz sprzedaży nowych samochodów spalinowych na terenie UE do 2035 r., udział zrównoważonych paliw lotniczych na poziomie 70 proc. w 2050 r., osiągnięcie przez UE neutralności klimatycznej do 2050 r.), a także celów krajowych (udział OZE w całkowitym końcowym zużyciu energii w danym państwie w 2030 r., redukcja emisji z transportu drogowego, kolei i budynków do 2030 r., ograniczanie średniego rocznego ograniczania zużycia energii w latach 2025-2030).

W badaniu skupiliśmy się na celach i zagadnieniach przedstawionych w kilku różnych dyrektywach (EU ETS, EED, RED III, EPBD, CBAM, inicjatywie ReFuelEU Aviation oraz rozporządzeniu ESR). Mają one konkretne, wyrażone liczbowo cele, do których specjaliści z danej dziedziny mogą łatwo się odnieść. Najmniejsze kontrowersje budziła realność celu związanego z zakazem sprzedaży spalinowych samochodów osobowych przed 2035 r. Ponad 70 proc. ekspertów było zdania, że cel uda się osiągnąć. Największe wątpliwości ekspertów budziła realizacja celu dotyczącego udziału OZE w miksie energetycznym UE w 2030 r. – aż 56 proc. ekspertów było zdania, że nie uda się go zrealizować.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. mat. prasowe

Moc zainstalowana istniejących reaktorów jądrowych w UE

Najwięcej działających bloków jądrowych posiada Francja (56 reaktorów)

Kliknij, aby przejść do galerii (4)

Nasze badanie pokazało jednocześnie, że eksperci są bardziej optymistyczni w deklaracjach dotyczących możliwości realizacji krajowych celów polityki klimatycznej własnych państw niż większości celów unijnych. Może to świadczyć o braku przekonania do skuteczności działań koordynacyjnych na poziomie unijnym. Badanie PIE potwierdziło też dwie główne osie sporu w europejskiej energetyce: przyszłość energetyki jądrowej oraz elektryfikacja ciepłownictwa indywidualnego i systemowego - mówi Marcelina Pilszyk, starsza analityczka w Zespole Klimatu i Energii.

Większość ekspertów była zdania, że reprezentowane przez nich państwo zrealizuje zadeklarowany w Krajowym Planie na Rzecz Energii i Klimatu cel udziału OZE w miksie energetycznym w 2030 r., zmniejszy zużycie energii pierwotnej i ograniczy emisję z transportu drogowego do wymaganych poziomów. Jednocześnie aż 56 proc. ekspertów było zdania, że nie uda się zrealizować celu 42,5 proc. udziału OZE w miksie energetycznym UE w 2030 r.

Jedynie 13 proc. ekspertów było zdania, że ich państwo nie zrealizuje żadnego z trzech celów krajowej polityki klimatycznej. Jednocześnie tylko 16 proc. uważa, że każdy cel będzie zrealizowany w terminie.

Badanie PIE pokazało, że postawy wobec szans realizacji unijnych celów klimatycznych są ściśle związane z reprezentowanym przez konkretnych ekspertów krajem lub regionem. Eksperci z Europy Centralnej i Środkowo-Wschodniej byli znacznie bardziej optymistyczni w ocenie możliwości realizacji krajowego celu OZE (niższego niż w innych regionach), ale sceptycznie podchodzili do szans na obniżenie przez ich kraj zużycia energii i redukcji emisji z budynków i transportu drogowego. Tylko 29 proc. ekspertów z Europy Centralnej było przekonanych, że ich kraj spełni cele rozporządzenia ESR, w porównaniu z 71 proc. ekspertów z regionu nordyckiego.

Eksperci z Europy Zachodniej byli najbardziej optymistyczni w kwestii redukcji zużycia energii – 75 proc. uważało, że ich kraj zrealizuje cel w tym obszarze. Najbardziej sceptyczni w zakresie redukcji zużycia energii byli eksperci z krajów Europy Środkowo-Wschodniej - jedynie 42 proc. było zdania, że ich kraj zrealizuje zadeklarowany cel – wskazuje dr Kamil Lipiński, kierownik zespołu klimatu i energii.

Im wyższe cele klimatyczne państwa reprezentowanego przez eksperta, tym większy był jego sceptycyzm wobec możliwości ich realizacji. 64 proc. ekspertów reprezentujących kraje Europy Środkowo-Wschodniej było zdania, że państwo zrealizuje cel OZE określony w Krajowym Planie na rzecz Energii i Klimatu. Takiego zdania było 63 proc. ekspertów z Europy Centralnej, 50 proc. z Europy Zachodniej i jedynie 42 proc. ekspertów z najambitniejszego w tym obszarze regionu nordyckiego.

Wyniki badania pozwoliły wyłonić 4 główne typy postaw ekspertów:

1. Kopalni sceptycy - nie są przeciwnikami unijnej polityki klimatycznej, ale zakładają wolniejsze tempo transformacji i utrzymanie przez paliwa kopalne istotnej pozycji w miksie energetycznym
2. Nuklearni hamulcowi - popierają rozwój energii jądrowej i są najbardziej sceptyczni wobec realizacji celów unijnych, ta grupa najczęściej wskazuje na energię jądrową, czasem we współpracy z fotowoltaiką
3. Jądrowi transformatorzy - wierzą w realizację krajowego celu OZE, popierają energetykę jądrową, ale podkreślają kluczową rolę OZE w transformacji sektora elektroenergetycznego.
4. Zieloni entuzjaści - przewidują elektryfikację ogrzewania i wycofanie się z energetyki jądrowej, są najbardziej optymistyczną grupą ekspertów.