Zarządzanie ryzykiem. Hedging jako tarcza amortyzująca straty

Przeczytaj także: Zarządzanie ryzykiem jako nieodłączny element realizacji projektu

Tym, co wyróżnia świetnych managerów od “tylko” dobrych, jest umiejętność sprawnego prognozowania ryzyk, które mogą pojawić się w przyszłości i szybkiego reagowania na nie. Wcześniejsze opracowanie i wdrożenie odpowiedniej strategii zarządzania ryzykiem to dobry sposób na zdobycie tych kompetencji i uniknięcie kryzysu w firmie.

Jedną z dostępnych opcji jest hedging, który – jeśli zostanie odpowiednio zastosowany – pozwoli uniknąć strat spowodowanych przez zmiany rynkowe. Wykorzystanie odpowiednich narzędzi pozwala stworzyć tarczę amortyzacyjną, której odpowiednie zastosowanie minimalizuje niepotrzebne koszta.

Wyzwania, z którymi mierzą się właściciele małych i średnich przedsiębiorstw

Mali i średni przedsiębiorcy stoją przed obliczem wielu wyzwań. Według raportu Global Business Monitor z 2023 r. głównymi wyzwaniami, jakie dostrzegali przed sobą mali i średni przedsiębiorcy w Polsce, były inflacja (70 proc.), ceny energii i surowców (59 proc.) oraz niepewne otoczenie (38 proc.). Znaczenie miał też konflikt w Ukrainie, który u ponad połowy z nich spowodował wzrost kosztów. Zdaniem co czwartego przedstawiciela MŚP wpływ na firmy miała także związana z tym zmienność kursów walut, a jeden na pięć deklarował, że wpłynęło to na ich łańcuchy dostaw – 18 proc. firm potwierdziło, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy przynajmniej jeden z ich dostawców ogłosił stan upadłości.

Jak zminimalizować negatywne skutki zmian, których nie da się uniknąć? Niestety przewidzenie wszystkich zmian, które mogą wpłynąć na małe i średnie przedsiębiorstwa, nawet przy wykorzystaniu kapitału ludzkiego i sztucznej inteligencji, jest po prostu niemożliwe. Dlatego warto stosować różne formy zabezpieczeń. Jednym z nich, jest wcześniej wspomniany hedging.

Rośnie potrzeba stosowania rozmaitych narzędzi ograniczających ryzyko

Hedging to rozwiązanie bardzo podobne do ubezpieczenia – w obu przypadkach są to strategie zarządzania ryzykiem zaprojektowane w celu ochrony przed potencjalnymi stratami. Tak jak ubezpieczenie polega na opłaceniu składki w celu zabezpieczenia się przed określonym ryzykiem, tak i hedging działa na zasadzie wykorzystania instrumentów finansowych do zniwelowania potencjalnych strat wynikających z niekorzystnych zmian cen, zapewniając firmie w ten sposób stabilność i odporność finansową. W skrócie – przy niepowodzeniu jednej inwestycji, inna ograniczy stratę lub pozwoli uzyskać zysk. Oba rozwiązania wiążą się z określonymi kosztami.

Polski złoty, choć ostatnio utrzymuje się na względnie stabilnym poziomie, może niedługo ulec wahaniom ze względu na ważne wydarzenia geopolityczne. Jedno z nich jest już na horyzoncie – zbliżające się wybory w USA, które odbędą się 5 listopada, mogą wpłynąć na większe wahania kursu dolara. Po zwycięstwie Trumpa w wyborach w 2016 r. dolar umocnił się o 8 proc. w stosunku do złotego w ciągu kilku tygodni. Ryzyko związane z wahaniami kursów walut to jednak tylko jeden z przykładów wyzwań stojących przed polskimi MŚP.

Jak obrać odpowiednią strategię hedgingową?

Planując politykę hedgingową, należy dokładnie przeanalizować otoczenie biznesowe, konsekwencje działania, a także zaniechania działania w odniesieniu do konkurentów, klientów i dostawców. Warto przy tym pamiętać, że nie ma prawdy absolutnej ani idealnego rozwiązania na wszystko. Jednak odpowiednio dobrana i na bieżąco weryfikowana strategia zarządzania ryzykiem jest kluczowa w prowadzeniu każdego przedsiębiorstwa.

Można wymienić dwa główne podejścia do polityki hedgingowej. Według pierwszego z nich, bardziej akademickiego, należy trzymać się wybranej strategii niezależnie od sytuacji na rynku czy subiektywnych ocen osób zaangażowanych. Jest to podejście w dużej mierze analityczne. Drugą strategią – częściej spotykaną – jest przeciwieństwo sztywnych obliczeń, czyli działanie w sposób elastyczny, a nawet subiektywny. Decyzje są podejmowane w odniesieniu do warunków rynkowych i przewidywań.

Większość firm wybiera środkową opcję, czyli hedging częściowy. Dzieje się tak, ponieważ pełne zabezpieczenie „blokuje” cenę ryzykownego składnika aktywów (np. poprzez zablokowanie kursu wymiany) i uniemożliwia firmie osiągnięcie elastyczności w porównaniu do konkurencji. Przykładowo importer, który zabezpieczył się poprzez ustawienie transakcji terminowych ze sztywno ustawionym kursem wymiany, pozbawia się możliwości udzielenia rabatów swoim klientom w przypadku umocnienia się ich waluty krajowej. Zakładając, że jego konkurenci będą udzielać rabatów klientom, ryzykuje on utratą udziału w rynku i pogorszeniem swojej zdolności konkurencyjnej.

Nawet biorąc pod uwagę wszystkie powyżej wymienione podejścia do hedgingu, należy pamiętać, że każda firma i przedsiębiorstwo, wymagają indywidualnego spojrzenia.

Zasady skutecznej egzekucji polityki hedgingowej

Strategia, poza określeniem kierunków, celów i sposobów ich osiągnięcia powinna także zawierać wskazówki co do jej egzekucji, dzięki którym możliwe będzie trzymanie się jej założeń nawet w nagłych czy kryzysowych sytuacjach obarczonych dużą presją.

Zawsze należy także łączyć działanie z celem. Tuż przed podjęciem działania, warto spytać: czy służy ono realizacji celu? Jeśli nie, należy dokonać ponownej oceny. Pomocne może okazać się wsparcie ekspertów, również zewnętrznych — zapoznawanie się z ich oceną i analizami jest kluczowe przy podejmowaniu decyzji. Ostatecznie jednak skuteczne zarządzanie ryzykiem musi opierać się na jego szacowaniu, a nie bezwiednym podążaniu za ocenami płynącymi z rynku. Podczas gdy warto zaangażować różne osoby w procesy analityczne, tylko jeden podmiot powinien mieć prawo do podejmowania decyzji wykonawczych.

Warto także stale weryfikować politykę zarządzania ryzykiem, kwestionować założenia, ponownie analizować potencjalne szkody i oczekiwane korzyści. Tak jak każde narzędzie, hedging musi być wykorzystywany zgodnie z przeznaczeniem, w sposób jak najbardziej efektywny.

Niezależnie od wybranego sposobu zarządzania ryzykiem w strategii warto uwzględnić różnorodne taktyki. Nie można oczekiwać dobrych rezultatów, stosując wyłącznie jedno rozwiązanie. Warto stworzyć szeroką paletę rozwiązań, wśród któryś znaleźć mogą się, np. transakcje forward (pozwalające na ustalenie preferowanego kursu walutowego w przyszłości, po którego osiągnięciu wykonane zostaną płatności), dywersyfikacja sieci krajowych czy międzynarodowych dostawców lub opracowanie elastycznego modelu cenowego dla rynków eksportowych, co pozwala na utrzymanie marży w miarę wahań kursów.

Benjamin Avraham – założyciel i dyrektor , fintechu ułatwiającego firmom planowanie i zarządzanie międzywalutowymi transakcjami