Patenty: polskie szkoły wyższe na bakier z wynalazczością?

Przeczytaj także: Patenty 2023. 10 proc. wzrost zgłoszeń z Polski

Wynalazki na polu szczepionek, mRNA, nauk o materiałach czy technologii laserowych zawdzięczają swoje istnienie badaniom uniwersyteckim. Według nowego raportu opublikowanego przez Europejski Urząd Patentowy (EPO), liczba zgłoszeń patentowych na wynalazki pochodzące z europejskich uczelni wzrosła w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci. Obecnie stanowią one 10.2% wszystkich zgłoszeń w EPO złożonych przez europejskich wnioskodawców.

W Polsce akademickie wnioski patentowe stanowiły 25.2% wszystkich zgłoszeń patentowych do EPO w latach 2000-2020. 71 polskich uczelni było źródłem co najmniej jednego wniosku o patent europejski w tym okresie.

Raport jest pierwszą kompleksową analizą tego rodzaju i opiera się na danych z 1200 europejskich uczelni, które stanowiły źródło wniosków patentowych do EPO w latach 2000-2020. Oprócz zgłoszeń patentowych składanych bezpośrednio przez same uczelnie, autorzy wzięli również pod uwagę zgłoszenia pośrednie, złożone przez inne podmioty, ale wymieniające naukowców powiązanych z uniwersytetami jako wynalazców.

Europa cieszy się długą tradycją doskonałości akademickiej, ale czasami trudno nam przekuć badania w sukces komercyjny" - powiedział prezes EPO António Campinos. Nasz raport rzuca światło na wynalazczość uczelni w całej Europie, stanowiąc dobrą podstawę do podejmowania decyzji przez rządzących. Udzielanie licencji, współprace, spin-outy to formy wykorzystywania patentów pozwalające uczelniom zwiększać swoje wpływy i dostarczać wartości rynkom i społeczeństwu. Przed nami jeszcze dużo pracy zanim powstanie jednolity rynek badań i technologii w Europie – co również podkreśla niedawny raport Draghiego - ponieważ jak pokazuje nasza analiza, 10% startupów z patentami pochodzącymi z europejskich uczelni ma swoją siedzibę w USA.

Potrzeba współpracy na skalę europejską

Według raportu, Niemcy, Francja, Wielka Brytania i Włochy prowadzą pod względem całkowitej liczby akademickich wniosków patentowych. Polska zajmuje 14. miejsce w Europie pod względem liczby takich wniosków. Polskie uczelnie są źródłem 1.25% akademickich zgłoszeń patentowych w Europie, łącznie 1341.

Uniwersytet Warszawski jest uczelnią z największą liczbą patentów akademickich - 274 w latach 2000-2020 - spośród polskich uczelni. Kolejną uczelnią jest Akademia Górniczo-Hutnicza, z której wywodzi się 115 zgłoszeń o patenty akademickie oraz Politechnika Warszawska ze 110. Czołową piątkę zamykają Politechnika Poznańska oraz Politechnika Wrocławska.

Dwie trzecie wszystkich wniosków patentowych wywodzących się z europejskich uczelni w ciągu ostatnich dwóch dekad nie zostało złożonych bezpośrednio przez nie same, ale przez inne podmioty, głównie firmy. Małe i średnie przedsiębiorstwa złożyły 30% tego typu wniosków patentowych. Jednak europejskie uczelnie znacznie zwiększyły liczbę akademickich wniosków patentowych, a odsetek ten wzrósł z 24% wszystkich akademickich zgłoszeń patentowych w 2000 r. do 45% w 2019 r., co wskazuje na znaczną zmianę praktyki i podejścia w zakresie własności intelektualnej. W raporcie przeanalizowano również współprace w zakresie wynalazków akademickich, które nadal są często ograniczone do partnerów w tym samym kraju, co sugeruje, że istnieje niewykorzystany potencjał europejskich współprac ponadgranicznych.

Niewielka liczba szkół odpowiada za połowę akademickich wniosków patentowych w Europie

Niewielka liczba uczelni europejskich (5% z 1200 biorących udział w badaniu, w tym między innymi Uniwersytet Grenoble Alpes, Uniwersytet Techniczny w Monachium, Uniwersytet Oksfordzki czy Szwajcarski Federalny Instytut Technologii w Zurychu) stanowi źródło połowy wszystkich akademickich wniosków patentowych. Uczelnie te specjalizują sie raczej w naukach ścisłych i są wspierane przez biura transferu wiedzy. 62% uczelni jest źródłem tylko 8% zgłoszeń. Jednak ta grupa małych uczelni, które składają mniej wniosków patentowych, odgrywa ważną rolę w krajowych ekosystemach wynalazczości.

Jak znaleźć uczelnie oraz ich spin-outy

Raport, opracowany przez Obserwatorium Patentów i Technologii EPO we współpracy z Fraunhofer ISI (Fraunhofer-Institut für System- und Innovationsforschung), jest pierwszą kompleksową, długoterminową analizą typu „mapping” patentów pochodzących z europejskich uczelni i wyzwań, przed którymi one stoją przy wprowadzaniu wynalazków na rynek. Częściowo pokrywa się tematycznie z obszarami działania zaproponowanymi w ubiegłomiesięcznym sprawozdaniu Mario Draghiego na temat konkurencyjności Europy .

Łącznik między inwestorami a gotowymi do inwestycji europejskimi startupami

EPO zaktualizowało również aplikację Deep Tech Finder, aby umożliwić użytkownikom wynajdywanie patentów i spin-outów uczelnianych oraz innych gotowych do inwestycji startupów posiadających europejskie patenty lub złożone wnioski patentowe. Ta darmowa aplikacja internetowa zawiera informacje na temat prawie 900 europejskich uczelni, a także profile biznesowe i portfolia patentowe ponad 1500 spin-outów. Ulepszony DTF jest unikalnym łącznikiem między środowiskiem akademickim a inwestorami. Jest on wyrazem zaangażowania EPO we wspieranie innowacji w zakresie technologii głębokich (deep tech) w Europie.