Dekarbonizacja Polski szansą dla gospodarki?

Przeczytaj także: Budżet państwa niesie inflację i opóźnia obniżki stóp procentowych?

Utrzymująca się zależność od węgla w sektorze przemysłowym i energetycznym w Polsce, dziewiątym największym konsumencie węgla na świecie, już teraz stwarza poważne ryzyko dla kraju i jego mieszkańców. Polska odnotowuje największą w Europie liczbę przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza, szacowaną na ok. 40 tys. rocznie, i jest jedynym krajem na kontynencie, w którym liczba zgonów związanych z zanieczyszczeniem wzrosła pomiędzy 2015 a 2020 rokiem.

Z kolei ekstremalne susze powodują straty rzędu 1,4 miliarda dolarów amerykańskich rocznie, a na powodzie każdego roku narażonych jest ok 600 tys. osób i aktywa warte ponad 7 miliardów dolarów.

Przyspieszenie dekarbonizacji może przynieść Polsce ogromne korzyści. Osiągnięcie celu UE w zakresie zerowych emisji netto do 2050 r. może powiększyć Produkt Krajowy Brutto (PKB) o co najmniej 4%.

Jednocześnie redukcja zanieczyszczenia powietrza spowodowana dekarbonizacją może przynieść korzyści zdrowotne szacowane na 1,4% PKB w tym okresie.

Polska ma szanse wpisać się w światowe trendy dekarbonizacyjne. Rozbudowane zdolności wytwórcze i wysoka złożoność produkcji dobrze pozycjonują Polskę do przyciągnięcia nowej fali inwestycji i wpisania się w nowe lub rozwijające się łańcuchy wartości — powiedział Ary Naïm, przedstawiciel Grupy Banku Światowego na Polskę. Przyspieszenie dekarbonizacji i osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. nie tylko poskutkuje zwiększeniem konkurencyjności i wzrostu, ale także poprawi jakość powietrza dla wszystkich obywateli i zwiększy odporność gospodarki na zmiany klimatu.

Polska jest w stanie zmobilizować środki finansowe na inwestycje konieczne dla realizacji celów rozwojowych i klimatycznych, ale ich osiągnięcie warunkowane jest także wdrożeniem odpowiedniego zestawu reform. Dekarbonizacja gospodarki do 2050 r. będzie wymagała inwestycji w wysokości około 450 mld USD.

Biorąc pod uwagę, że środki publiczne i unijne są w stanie zaspokoić mniej niż połowę niezbędnych potrzeb inwestycyjnych, kluczowa będzie mobilizacja kapitału prywatnego w odpowiedniej skali. Będzie to wymagało pogłębienia rynków kapitałowych w celu zasypania luki finansowania, zwiększenia zainteresowania inwestorów instytucjonalnych inwestycjami w obszarze środowiska, inwestycji społecznych i ładu korporacyjnego (ESG) oraz wykorzystanie formuły partnerstwa publiczno-prywatnego do finansowania infrastruktury niskoemisyjnej.

Jednym z kluczowych czynników sukcesu do osiągnięcia zerowych emisji netto do roku 2050 będzie całościowa transformacja systemu energetycznego. Będzie to wymagało usunięcia barier do rozwoju odnawialnych źródeł energii, wzmocnienia krajowych sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, użycia gazu ziemnego jedynie jako technologii przejściowej i zwiększenia skali wymiany zagranicznej energią elektryczną. Dekarbonizacja produkcji energii jest również kluczowa dla ograniczenia emisji dwutlenku węgla i zachowania konkurencyjności sektora prywatnego poprzez obniżenie śladu węglowego. Po stronie popytowej, środki mające na celu poprawę efektywności energetycznej i zmiany technologiczne mogą doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na energię o jedną czwartą do roku 2050 w porównaniu z rokiem 2019.

Inwestycje adaptacyjne w kluczowych sektorach, w tym w infrastrukturę odporną na zmiany klimatu, będą potrzebne, aby w pełni wykorzystać gospodarcze korzyści płynące z dekarbonizacji. Czynniki produkcji będą coraz bardziej podatne na wstrząsy klimatyczne, zwłaszcza w niekorzystnych scenariuszach pogodowych.

W pesymistycznym scenariuszu ocieplenia straty PKB spowodowane wstrząsami klimatycznymi mogą osiągnąć prawie 1,2% PKB w 2050 r., jeśli nie zostaną podjęte żadne kroki dostosowujące gospodarkę do zmian klimatu. Inwestycje w zwiększanie odporności mogą jednak zredukować oczekiwane straty PKB spowodowane skutkami zmian klimatu niemal całkowicie, a korzyści w dużej mierze przewyższą ich koszty.

Mimo iż oczekuje się, że dekarbonizacja stworzy około 300 000 miejsc pracy w zielonych sektorach, w tym odnawialnych źródeł energii, infrastrukturze sieciowej i cyfryzacji, jej skutki będą się różnić w zależności od sektora, regionu i charakteru wykonywanej pracy. W regionach węglowych zarówno górnicy, jak i pracownicy sektorów związanych z górnictwem, a także ich rodziny, będą wymagać odpowiedniej ochrony i polityk rynku pracy, które zapewnią sprawiedliwą transformację. Konieczne będą również ukierunkowane programy wsparcia, aby zapewnić, że gospodarstwa domowe o niskich dochodach i te doświadczające ubóstwa energetycznego nie zostaną nieproporcjonalnie dotknięte przez przyspieszenie dekarbonizacji.