Oszustwo nie tylko "na wnuczka", czyli na co powinni uważać babcia i dziadek

Przeczytaj także: 5 cyberoszustw wymierzonych w seniorów

Seniorzy są postrzegani przez cyberprzestępców jako osoby mniej biegłe w nowoczesnych technologiach i bardziej ufne, co sprawia, że są łatwiejszym celem. Ale to tylko część prawdy. Z badania przeprowadzonego w 2024 roku wynika, że aż 55% seniorów przeciętnie ocenia swój poziom wiedzy na temat bezpiecznego korzystania z internetu, mimo że zdecydowanie więcej korzysta z rozwiązań takich jak bankowość elektroniczna czy (82%) mobilna (60%). Wielu starszych internautów świetnie radzi sobie zatem z obsługą urządzeń cyfrowych, jednak problemem pozostaje świadomość zagrożeń. Oszuści wykorzystują nie tylko brak wiedzy, ale także emocje – samotność, strach czy pragnienie pomocy bliskim. Stąd popularność takich schematów jak oszustwa „na wnuczka”, ataki phishingowe czy fałszywe inwestycje.

W dobie cyfrowej transformacji seniorzy coraz śmielej korzystają z internetu, czerpiąc korzyści z dostępu do informacji, zakupów online czy narzędzi do kontaktu z bliskimi. Niestety, ich rosnąca aktywność online nie umyka uwadze cyberprzestępców. Dzień Babci i Dziadka to dobra okazja do rozmowy na temat cyberbezpieczeństwa. Pokażmy im, jak może wyglądać filmik wykorzystujący AI i technologię deepfake, np. taki gdzie znana osoba „wypowiada” słowa, których nigdy nie użyła w rzeczywistości. To uzmysłowi skalę zagrożenia i poziom technicznego dopracowania materiałów tego typu. Przypomnijmy też, że w każdej sytuacji powinni zweryfikować autentyczność kontaktującej się z nimi osoby za pomocą innego kanału komunikacji – mówi Beniamin Szczepankiewicz, analityk laboratorium antywirusowego ESET.

Przed jakimi cyberoszustwami przestrzegać seniorów?

1. Phishing

Oszustwa phishingowe to jedna z najczęściej stosowanych metod kradzieży danych. Przestępcy wysyłają wiadomości e-mail, SMS-y lub kontaktują się przez media społecznościowe, podszywając się pod zaufane instytucje. W treści wiadomości zachęcają do kliknięcia w link lub podania danych logowania, co może prowadzić do kradzieży pieniędzy lub instalacji złośliwego oprogramowania. Osoby starsze mogą być szczególnie podatne na ataki, w których oszuści podszywają się pod autentyczne aplikacje czy serwisy, komunikując np. fałszywą konieczność zweryfikowania/uzupełnienia danych czy zapoznania się z dodatkowymi informacjami.

2. Oszustwa na wnuczka i deepfake

Znane od lat oszustwa na wnuczka od niedawna zyskały niestety nowe oblicze dzięki wykorzystaniu technologii deepfake. Oszuści mogą tworzyć jeszcze bardziej wiarygodne nagrania wideo lub audio, które doskonale imitują głos czy wygląd bliskiej osoby. W niektórych wariacjach tego ataku oszuści udają policjanta, lekarza lub prawnika próbującego pomóc wnukowi, aby uwiarygodnić swój przekaz. Akcja wypełniona socjotechnicznymi sztuczkami: wywieraniem presji, wzbudzaniem lęku i budowaniem wrażenia, że trzeba natychmiastowo działać, może skłonić np. do szybkiego przekazania pieniędzy na nieznane konto. Bywa, że cyberprzestępcy snują swoją intrygę tak cynicznie, że na koniec zobowiązują seniora do zachowania wszystkiego w tajemnicy.

3. Romance scams

53-letnia kobieta z Francji dała się oszukać przez osobę, która podawała się za Brada Pitta i w ciągu 1,5 roku straciła ponad 800 tys. euro. Samotność osób starszych często bywa wykorzystywana przez oszustów podszywających się pod potencjalnych partnerów. Budują oni relację z ofiarą, aby następnie prosić o pieniądze na rzekome problemy zdrowotne lub inne pilne potrzeby. Pierwsze prośby mogą dotyczyć czegoś małego, np. zakupu lekarstwa. Jeśli to się powiedzie, pojawia się żądanie większych kwot, rzekomo potrzebnych, aby wyjść z problemu lub pomóc np. choremu bliskiemu. Jednocześnie ten typ oszustw bywa obciążony dużym ładunkiem emocji i wstydu, gdy już zaatakowany zorientuje się, że został wykorzystany. Starsze osoby mogą ukrywać fakt, że korzystają z serwisów randkowych czy komunikatorów w celu nawiązania nowych relacji, wiec trudno im się też przyznać do tego, że zostały tam oszukane.

4. Fałszywa pomoc techniczna

Seniorzy korzystający z komputerów często obawiają się awarii technicznych. Oszuści niestety doskonale o tym wiedzą i nierzadko podszywają się pod wsparcie techniczne znanych firm, oferując rozwiązanie nieistniejącego problemu w zamian za opłatę lub dostęp do urządzenia ofiary. Mogą przekonywać swoją ofiarę, że jej komputer został zainfekowany złośliwym oprogramowaniem i musi zapewnić im zdalny dostęp, aby mogli rozwiązać problem. Kiedy go uzyskają, mają już otwartą furtkę czy to do kradzieży tożsamości, czy środków pieniężnych.

5. Wygrana na loterii bądź „niezwykła okazja”

Wiele z ataków wymierzonych w seniorów opiera się na tematyce finansowej. Oszuści przyciągają uwagę ofertami wyjątkowych promocji, dużych przecen lub informacją o rzekomej wygranej. Przestępcy doskonale rozumieją, że starsze osoby mogą być bardziej podatne na tego typu komunikaty. Aby wzmocnić wiarygodność, nierzadko tworzą fałszywe strony internetowe i kampanie reklamowe, które sprawiają wrażenie autentyczności. Do tej kategorii należą także obietnice szybkiego wzbogacenia się, które mamią niskim ryzykiem i gwarantowanymi zyskami, często poprzez inwestycje alternatywne czy w kryptowaluty. W rzeczywistości okazja inwestycyjna nie istnieje, a cała opowieść służy wyłudzeniu znacznych sum.