Wyższa aktywność zawodowa emerytów: wybór i przymus?

Przeczytaj także: Praca na emeryturze: rząd ma pomysł na aktywizację zawodową seniorów

Coraz więcej osób zbliżających się do emerytury ani myśli o odejściu z pracy. Wręcz przeciwnie, chcą ją kontynuować, odkładając moment przejścia na świadczenia ZUS na później lub zmniejszyć nieco swoją aktywność zawodową, godząc życie emeryta z pracą w określonej liczbie godzin.

Dane z ekspertyzy Szkoły Głównej Handlowej (raport Ocena wpływu działań na rzecz przedłużenia kariery zawodowej i promowania pracy po przekroczeniu ustawowego wieku emerytalnego na skutek zmian wprowadzonych reformą podatkową polski ład – tzw. PIT-0 dla seniora) – dotyczące zatrudnienia wśród Polaków po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego – pokazują, że w 2023 r. aktywność zawodowa mężczyzn w wieku 60–64 lata wynosiła 62,1 procent, co jest wynikiem wyższym niż średnia dla krajów UE-27. Jednak w grupie mężczyzn w wieku 65–69 lat wskaźnik zatrudnienia spadł do 17,1 procent.

W przypadku kobiet aktywność zawodowa w wieku 60–64 lat była znacznie niższa niż średnia unijna – 24,9 procent w Polsce wobec 44,6 procent w UE.

Jednocześnie w obu grupach, zarówno mężczyzn, jak i kobiet, osoby z wyższym wykształceniem dłużej pozostają aktywne zawodowo. W latach 2014–2023 wskaźnik zatrudnienia w Polsce wśród mężczyzn w wieku 60–64 lata wzrósł o 23,3 punkty procentowe, a w przypadku kobiet – o 9,4 punktu procentowego. W starszych grupach wiekowych, takich jak 65–69 lat, wzrost był mniejszy i wyniósł odpowiednio 2,6 punktów procentowych dla mężczyzn i 2,1 dla kobiet.

Co więcej, dane ZUS wskazują, że liczba pracujących emerytów systematycznie rośnie – w 2023 roku 854 tysiące osób z ustalonym prawem do emerytury podlegało ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu innego niż bycie emerytem. Spośród nich 549,7 tysiąca podlegało również ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, co oznacza, że osiągały przychody z tytułu pracy na etacie, umów zlecenia lub prowadzenia działalności gospodarczej.

Aż 96 procent pracujących seniorów to osoby, które przekroczyły ustawowy wiek emerytalny. Średni wiek tej grupy wynosi 67,3 lata – w przypadku mężczyzn jest to 68,9 lat, a kobiet 66,1 lat. Kobiety stanowią większość wśród pracujących seniorów – 57,8 procent – choć w województwie śląskim sytuacja wygląda odwrotnie, a mężczyźni dominują w tej grupie (54 procent).

Nasze analizy, a także dynamiczny wzrost liczby osób pracujących i będących w wieku 60+ pokazują, że starsi pracownicy coraz częściej dostrzegają nie tylko ekonomiczne, ale też społeczne korzyści wynikające z aktywności zawodowej. To możliwość dalszego rozwoju, kontaktu z ludźmi i poczucia bycia potrzebnym, co przekłada się na ich dobrostan psychiczny – mówi Magda Dąbrowska, wiceprezeska Grupy Progres. – Nie zawsze jednak są w stanie nadal pracować na pełny etat, dlatego właśnie sektor pracy tymczasowej jest atrakcyjny dla seniorów dzięki elastycznym godzinom pracy i możliwościom krótkoterminowego zatrudnienia, co pozwala im łączyć aktywność zawodową z innymi obowiązkami lub zainteresowaniami. Firmy z kolei coraz częściej dostrzegają potencjał starszych pracowników wnoszących doświadczenie, rzetelność i lojalność oraz zupełnie nowe spojrzenie na kwestie, którymi żyje zespół – dodaje Magda Dąbrowska.

Z danych Grupy Progres, która przeanalizowała aktywność zawodową 17,5 tys. pracowników tymczasowych wynika, że grupa 60+ zwiększyła się w ciągu roku – (2023 – 2024) o 25 proc. Szczególnie wyraźny wzrost – 31 proc. – odnotowano w przypadku Polaków mających więcej niż 60 lat, w grupie cudzoziemców 60+ pracujących tymczasowo ten rodzaj zatrudnienia w 2024 r. podjęło o 19 proc. więcej osób niż w 2023 r.

Więcej niż zero

Istotnym czynnikiem, który wpłynął na wzrost aktywność zawodowa seniorów, jest tzw. ulga podatkowa PIT-0 dla seniora, wprowadzona w 2022 roku. Dzięki temu rozwiązaniu osoby, które osiągnęły wiek emerytalny i kontynuują pracę bez pobierania emerytury lub zawiesiły jej wypłatę, mogą korzystać z ulgi podatkowej do kwoty 85 528 zł rocznie. Jeśli do tej sumy doliczyć kwotę wolną od podatku, pracujący seniorzy mogą osiągnąć dochód do 115 528 zł rocznie bez obciążenia podatkowego.

W 2023 roku z ulgi PIT-0 skorzystało ponad 142,5 tysiąca osób, co stanowi wzrost o ponad 16,5 tysiąca w porównaniu z rokiem wcześniejszym. Większość beneficjentów ulgi to osoby zatrudnione na etacie, choć korzystają z niej również prowadzący działalność gospodarczą czy osoby na umowach zlecenia. Średnia kwota zwolnienia z podatku wyniosła w 2023 roku około 57 tysięcy złotych w przypadku pracowników etatowych, a 51 tysięcy złotych wśród osób samozatrudnionych (raport SGH).

Geograficznie, najwięcej emerytów charakteryzujących sie, aktywnością zawodową mieszka w województwie mazowieckim (16,4 proc.) i śląskim (14,3 proc.), a najmniej w opolskim (2,2 proc.). Jak wynika z danych Grupy Progres kobiety po 60. roku życia znacznie częściej podejmują pracę tymczasową niż mężczyźni, stanowiąc 66 proc. tej grupy vs. 34 proc. panowie.

Co więcej, według danych ZUS jedynie w województwie śląskim wśród pracujących emerytów przeważają mężczyźni – w tym regionie stanowią oni 54% tej grupy. Pracujący emeryci najczęściej podejmują zatrudnienie w sektorach takich jak opieka zdrowotna i pomoc społeczna, edukacja, przetwórstwo przemysłowe, usługi administracyjne oraz handel hurtowy i detaliczny.

Dzięki instrumentom takim jak ulga PIT-0 oraz korzystnym zmianom na rynku pracy, coraz więcej osób decyduje się na kontynuowanie kariery zawodowej, co nie tylko zwiększa ich dochody, ale także wpływa na stabilność rynku pracy w Polsce – zaznacza Magda Dąbrowska, wiceprezeska Grupy Progres. I dodaje, że zatrudnianie seniorów wiąże się z pewnymi wyzwaniami, takimi jak konieczność dostosowania stanowisk pracy do ich potrzeb zdrowotnych czy zapewnienia elastycznych godzin pracy. Ważne jest również odpowiednie podejście w zakresie szkoleń i technologii, które mogą być barierą dla starszych pracowników. Jednak przy dobrze zaplanowanych działaniach te wyzwania mogą być łatwo przezwyciężone, a korzyści z zatrudnienia seniorów zdecydowanie przeważają nad każdą ewentualną przeszkodą.