Socjoterapia wobec agresji rówieśniczej w polskiej szkole

Przeczytaj także: Polakom odpowiada twarda szkoła

Agresja rówieśnicza działa destrukcyjnie na obie strony agresywnych działań – agresora i jego ofiarę, ale również na świadków. Ofiary czują się zazwyczaj zranione, upokorzone, zalęknione, przez co wycofują się z życia klasy i szkoły, a sprawcy mogą z jednej strony budować swoje poczucie tożsamości na przekonaniu o własnej dominacji nad innymi, lecz z drugiej – czuć się winni i nieakceptowani przez zespół klasowy, co w efekcie również zaburza ich prawidłowe funkcjonowanie w szkole.

Polskie badania HBSC prowadzone na przełomie 2017 i 2018 roku w szkołach pokazują, że prawie co trzeci (27,4%) nastolatek uczestniczył i prawie co czwarty (23,5%) doświadczył rówieśniczej przemocy przynajmniej jeden raz w ciągu dwóch miesięcy od badania.

Termin, który obecnie najpełniej opisuje wspomniane zjawisko, to bullying. Charakteryzuje się powtarzalnością polegającą na wielokrotnym atakowaniu jakiejś osoby, nierównowadze sił, czyli fizycznej lub psychicznej przewadze sprawcy albo sprawców przemocy, a także intencjonalności sprowadzającej się do celowego działania sprawcy nastawionego na wyrządzenie krzywdy swojej ofierze. Najczęściej wymieniane formy bullyingu to bullying werbalny, fizyczny, relacyjny i cyberbullying. Każda z nich jest przykra dla ofiar, ale należy zaznaczyć, że pomimo oczywistych skojarzeń na temat konsekwencji fizycznej agresji wraz z wiekiem młodych ludzi bardziej dotkliwe są formy relacyjne i te realizowane w cyberprzestrzeni. W Internecie nie ma granic, agresor może być anonimowy, zasięg działania jest praktycznie nieograniczony, a przed jego aktywnością nie sposób uciec, nawet po zakończonych lekcjach.

Konieczne są zatem poważne i szeroko zakrojone działania profilaktyczne, psychoedukacyjne, socjoterapeutyczne, które – prowadzone zarówno na terenie szkół, jak i w odpowiednich instytucjach – będą realizować dwa zadania. Pierwsze dotyczy działań korekcyjnych w stosunku do zaistniałych już problemów w celu ich rozwiązania, przeciwdziałania skutkom, prewencji na przyszłość. Drugie zadanie, nie mniej ważne, to aktywność profilaktyczna podjęta możliwie najwcześniej, wzmacniająca szereg prospołecznych umiejętności interpersonalnych wśród uczniów, ułatwiająca procesy integracji w nowych klasach, by zapobiegać tworzeniu się patologicznych wzorców rozwiązywania konfliktów czy radzenia sobie z własnymi trudnymi stanami intrapsychicznymi.

Socjoterapia ze swoimi metodami i technikami pracy może zaproponować szereg aktywności pomocowych, charakterystycznych dla obydwu zadań. Może rozwiązywać nabrzmiałe konflikty w klasie, uczyć wzajemnego słuchania, wspierać szereg umiejętności psychoedukacyjnych, ale także wspomagać dzieci i młodzież w realizacji ich rozwojowych zadań, wzmacniać wewnętrzne zasoby, uczyć radzenia sobie ze stresem.

Konieczne jest jednak wsparcie nauczycieli i pedagogów w tych aktywnościach, niewielu z nich bowiem posiada stosowne kompetencje do prowadzenia tego typu zajęć. Współczesna szkoła, przeładowana programem nauczania, „unika” pracy wychowawczej i pedagogicznej, nie wspominając już o profilaktyce i psychoedukacji. A szkoda, bo jak mówi zapis z aktu fundacyjnego Akademii Zamoyskiej z 1600 roku: „Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”.

Maciej Wilk – psycholog, pedagog, doktor nauk społecznych, superwizor psychoterapii i socjoterapii, od 30 lat wykładowca i dydaktyk Krakowskiego Centrum Psychodynamicznego.

dr Maciej Wilk
Socjoterapia wobec agresji rówieśniczej w polskiej szkole. Perspektywa praktyków
Sensus, 2025
Oprawa twarda, s. 480
Data premiery: 11.02.2025

W obliczu narastającej fali przemocy w szkołach, nasza nowość wydawnicza "Socjoterapia wobec agresji rówieśniczej w polskiej szkole. Perspektywa praktyków" przedstawia nie tylko diagnozę problemu, ale także gotowe rozwiązania, wypracowane przez doświadczonych socjoterapeutów.

Publikacja przedstawia mechanizmy agresji rówieśniczej i jej destrukcyjny wpływ na wszystkie zaangażowane strony: uczniów, nauczycieli oraz szkolną społeczność. Autor nie tylko analizuje źródła przemocy, ale także wskazuje skuteczne metody pracy z uczniami, bazując na realnych przypadkach i praktycznych narzędziach stosowanych przez specjalistów.

Ksiażka kierowana jest do pedagogów, nauczycieli, psychologów i wszystkich osób zaangażowanych w edukację i wychowanie. To niezbędna lektura dla tych, którzy chcą lepiej rozumieć i skuteczniej reagować na wyzwania związane z agresją rówieśniczą w polskich szkołach.