Obligacje sposobem na finansowanie inwestycji unijnych

Przeczytaj także: Nowa ustawa o obligacjach szansą dla jednostek samorządu terytorialnego

Od 1996 r., czyli od momentu wejścia w życie ustawy o obligacjach, już ponad 400 samorządów przeprowadziło emisje obligacji. W procesie przygotowania emisji kluczową rolę odgrywa uchwała rady gminy (powiatu lub sejmiku) w sprawie emisji obligacji. Jej obligatoryjność wynika wprost z przepisów prawa.

Przytoczone na wstępie ustawy stanowią podstawę prawną emisji obligacji przez JST w ogólności. Natomiast podstawę prawną konkretnej emisji będzie stanowiła zawsze uchwała rady miasta, gminy, powiatu albo sejmiku samorządowego. Uchwała taka stanowi formalny początek i podstawę prawną procedury uruchamiania emisji obligacji komunalnych, jednak należy podkreślić, że sama przez się nie kreuje zobowiązania. Należy odróżnić podjęcie uchwały o zaciągnięciu zobowiązania od samego zaciągnięcia zobowiązania na gruncie prawa cywilnego.

Uchwała powinna zawierać podstawowe elementy charakteryzujące emisję obligacji: wielkość emisji, określenie wartości nominalnej obligacji, termin i warunki wykupu obligacji, warunki dotyczące wysokości oprocentowania, informację o zabezpieczeniu obligacji lub jego braku, określenie celu emisji, określenie trybu emisji, wskazanie źródła dochodów, z których zostaną spełnione świadczenia wynikające z emisji. W praktyce jednostki samorządu terytorialnego nie emitują całej potrzebnej kwoty na raz, lecz dzielą ją na transze, i w ramach danej transzy serie o zróżnicowanym terminie wykupu. Taka rozbudowana strukturyzacja emisji pozwala na lepsze dostosowanie jej kształtu do potrzeb emitenta, a przede wszystkim ułatwia spłatę tego zobowiązania.

Jak określić cel emisji

Żadna z ustaw – ani ta o finansach publicznych, ani ustawa o obligacjach - nie precyzuje, jak ma być określony cel emisji. Jest to istotne, gdyż ustawa o obligacjach w art. 28 zakazuje przeznaczania środków z emisji obligacji na inny niż oznaczony cel. Zakres przedmiotowy nie budzi wątpliwości - można finansować z obligacji wszystkie cele należące do zadań danego samorządu. Natomiast w przepisach prawa nie znajdzie się bezpośredniej odpowiedzi, z jaką szczegółowością ma być on oznaczony - czy wystarczy stwierdzenie, że środki z emisji zostaną przeznaczone na remont dróg gminnych, czy też trzeba określić, że zostanie wyremontowana, np. ulica Kwiatowa i Dąbrowskiego. Dotychczasowa praktyka postępowania jest taka, aby cel emisji był na tyle precyzyjnie określony, aby pozwalał zorientować się, jaki rodzaj inwestycji zostanie zrealizowany ze środków pochodzących z obligacji, natomiast nie jest istotne, jaka to będzie konkretna inwestycja.

Obligacje komunalne emitowane w Polsce są w absolutnej większości obligacjami o zmiennym kuponie odsetkowym. Dochód dla obligatariusza określany jest w stosunku do innego instrumentu finansowego, jakim jest rentowność bonów skarbowych albo – rzadziej - Wibor. Marże ponad rentowność bonów skarbowych wahają się od 0,1 do ok. 1 proc. W praktyce obligacje komunalne nie są zabezpieczone - podmiotem uwiarygodniającym emisję jest sam emitent. Jednostka samorządu terytorialnego odpowiada za zobowiązania wynikające z obligacji całym swoim majątkiem, za wyjątkiem emisji obligacji przychodowych. Samorząd powinien posiadać pozytywną opinię Regionalnej Izby Obrachunkowej o możliwości wykupu obligacji.

Po podjęciu uchwały w sprawie emisji obligacji samorząd może przystąpić do kolejnego etapu procesu emisyjnego, czyli do wyboru agenta emisji. Jest to podmiot (zwykle bank) organizujący emisję pod względem technicznym, zajmujący się np. obsługą rozliczeń finansowych związanych z emisją, depozytem obligacji albo prowadzeniem rejestru obligacji zdematerializowanych oraz prowadzeniem rynku wtórnego, a zwykle równocześnie nabywającego na rynku pierwotnym całą emisję na własny rachunek. Zgodnie z przepisami prawa zamówień publicznych, usługi finansowe związane z emisją papierów wartościowych są wyłączone spod reżimu zamówień publicznych. Można więc podpisać umowę z dowolnie wybranym bankiem. Jednakże większość samorządów przeprowadza pomimo braku takiego obowiązku przetarg – tyle że nie na podstawie ustawy o zamówieniach publicznych, a na podstawie Kodeksu Cywilnego. Pozwala on wprowadzić element konkurencji pomiędzy bankami i co za tym idzie – wpływa na obniżenie marż i prowizji.

Krzysztof Mrowicki
dyrektor Wydziału Strategii
Inwest Consulting