Iluzja życia online: dysonans poznawczy

Przeczytaj także: Poczucie kontroli i jej wpływ na zdrowie menedżerów

Badanie Hastorfa i Cantrilla (1954) pokazuje jak zmieniamy rzeczywistość w zależności od tego, co o niej sądzimy. Tłem eksperymentu był mecz futbolu amerykańskiego między uczelniami Dartmouth i Princeton. Mecz był zacięty, sędziowie często interweniowali na boisku i karali zawodników obu drużyn. W drugiej kwarcie gwiazda Pricenton zeszła z boiska ze złamanym nosem. W trzeciej kwarcie gracz Darmouth został zniesiony na noszach ze złamaną nogą. Princeton oskarżało Dartmouth o złośliwą brutalność podczas meczu, podczas gdy Dartmouth twierdziło, że obie drużyny grały równie ostro.

Badanie polegało na tym, iż grupie studentów z każdej uczelni pokazano ten sam zapis filmowy meczu. Wszyscy otrzymali formularz, a na którym mieli zaznaczać wszystkie przypadki naruszenia reguł, jakie zauważyli podczas oglądania filmu. Studenci z Dartmouth, którzy jako grupa uważali, iż gra nie była aż tak bardzo brutalna i że to obie drużyny zainicjowały brutalną grę na boisku, zauważyli mniej przykładów naruszania reguł, wobec tego obu drużynom przypisali mniej więcej taką samą liczbę tych naruszeń. Studenci z Princeton, którzy jako grupa uważali, iż gra była ostra i nieczysta, i że to drużyna Dartmouth pierwsza zaczęła grać brutalnie, zauważyli więcej aktów łamania przepisów i ponad dwa razy więcej naruszeń przypisali zespołowi Dartmouth niż Princeton. Dla przypomnienia — obie grupy studentów oglądały ten sam film i podobnie (czyli dobrze) znały się na przepisach futbolu.

W tym przypadku dysonans polegał na niespójności między opinią studentów Princeton (Dartmouth grało brutalnie) a obiektywną rzeczywistością w postaci zapisu meczu. Studenci nie mogli zmienić tego co widzą, mogli jednak zmienić interpretację tego co widzą. Stąd studenci Princeton zauważyli mniej wykroczeń niż studenci Dartmouth, którzy takiej niespójności nie odczuwali (według nich, obie drużyny grały równie ostro).

Otoczyliśmy się internetem, informatyką i kablami. Marzymy o wolności online i czasem udaje nam się ją uzyskać. Mimo to, a może właśnie dlatego, coraz mocniej odczuwamy psychiczne niepokoje, które istnieją w nas w sposób naturalny. Te niepokoje, zwane dysonansem poznawczym, rządzą naszym życiem, kierują myślami, słowami i zachowaniem. Nie wierzysz?

Jesteśmy przecież ludźmi. Nie jesteśmy komputerami. I obyśmy nigdy się nimi nie stanęli.





Artykuł jest fragmentem książki „Teoria dysonansu poznawczego” Leona Festingera (Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007). Znajdziesz w niej dokładne wyjaśnienie teorii dysonansu, interesujące badania potwierdzające tę teorię oraz sposoby obniżania lub powiększania dysonansu, przydatne w marketingu i reklamie. Wszelkie skróty i uzupełnienia za zgodą Wydawcy.