Zarządzanie podatkami w firmie - grupy obciążeń

Przeczytaj także: Komisja Europejska o podatku od działalności cyfrowej

Dla indywidualnego określenia obowiązku daninowego oraz ewentualnych zagrożeń i szans wynikających z poszczególnych obciążeń konieczna jest ich systematyzacja, ustalenie mechanizmu działania, a następnie poznanie treści odnoszących się do nich regulacji prawnych. Należy przy tym zaznaczyć, że każda klasyfikacja obciążeń jest do pewnego stopnia niejednoznaczna, dlatego należy traktować je wyłącznie jako sposoby uporządkowania i poznania systemu obciążeń. Biorąc pod uwagę charakter oraz znaczenie fiskalne w polskim systemie obowiązkowych obciążeń finansowych, można wyróżnić cztery grupy obciążeń:

• podatki,
• składki,
• opłaty,
• parapodatki.

Podatkiem jest świadczenie pieniężne o charakterze publicznoprawnym, nieodpłatnym, przymusowym oraz bezzwrotnym na rzecz podmiotów publicznych i wynikające z ustawy podatkowej.

Obok wymienionych stałych cech podatku występują również cechy zmienne. Tworzą one elementy konstrukcji podatku (podmiot, przedmiot, podstawa, stawka i skale podatkowe, zwolnienia i ulgi, warunki płatności podatku) i są różne dla poszczególnych rodzajów obciążeń.

Składki wyróżniają się tym, iż są ekwiwalentne — istnieje możliwość ich odzyskania w formie wypłat pieniężnych (np. zasiłek chorobowy, emerytura) lub bezpłatnych świadczeń medycznych. Składki różnią się również pod kątem zakresu obowiązywania, który zależy od sytuacji ubezpieczonego.

Najbardziej powszechna jest składka na ubezpieczenie zdrowotne, mniejszy zakres mają składki ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, wypadkowego i chorobowego. Charakter zbliżony do ubezpieczeń mają składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Z punktu widzenia podmiotu zobowiązanego do opłacania składek, składki mają charakter podatkowy, ponieważ ich uiszczanie jest obowiązkowe. W niektórych tylko przypadkach przepisy pozwalają na działanie dobrowolne (ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy oraz zleceniobiorcy).

Opłaty najczęściej są pobierane w związku z konkretnymi czynnościami organów państwowych lub samorządowych, a obowiązek ich uiszczania związany jest z uzyskaniem określonej korzyści (np. uzyskaniem pozwolenia, rejestracją, złożeniem wniosku).

Znaczenie fiskalne opłat nie jest zbyt duże, jednak są one zróżnicowane. W wielu przypadkach brakuje jednak współmierności między wysokością opłaty a wartością świadczenia (np. opłata za koncesję na sprzedaż alkoholu). W takim wypadku opłata jest właściwie podatkiem. Ponadto określenie „opłata” jest używane dla obciążeń o charakterze prewencyjnym lub sanacyjnym (np. opłata produktowa).

Pozostałe płatności o charakterze przymusowym określane są jako parapodatki. Ich cechą charakterystyczną jest znaczne zróżnicowanie. Parapodatki obejmują m.in. obowiązkowe wpłaty o charakterze szczególnym związane z korzystaniem z określonych dóbr (np. abonament RTV, opłaty drogowe), a także dopłaty (np. w związku z przyłączeniem do sieci elektrycznej) oraz kary i grzywny. W szerszym ujęciu do parapodatków zalicza się także wydatki związane z realizacją niektórych przepisów dotyczących przede wszystkim ochrony socjalnej pracowników (np. odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, finansowanie badań lekarskich pracowników).

Jak widać system obciążeń finansowych jest dość rozbudowany. Cały ten system, czyli wszystkie daniny mające charakter przymusowego świadczenia pieniężnego, noszą nazwę otoczenia podatkowego przedsiębiorcy.