Polska w strefie euro - o co chodzi?

Przeczytaj także: Euro w Polsce: dyskusje wśród Polaków nie cichną, są za czy przeciw?

Samo spełnienie nominalnych wymogów z Maastricht nie przesądza oczywiście definitywnie o tym, że w obrębie obszaru wspólnej waluty w gospodarce nie wystąpią już żadne napięcia. Niemniej kryteria te znacznie ułatwiają jej bezpieczną adaptację do warunków unii walutowej. Decyduje to o pozytywnym obrazie makroekonomicznym pojedynczego kraju członkowskiego i całego ugrupowania, w ramach którego ma obowiązywać jednolity pieniądz. Obecny kryzys przetestuje te kryteria znacznie surowiej i rzetelniej niż którykolwiek z ekspertów w swojej case study.

Jeśli dochody i wydatki w budżetach krajów członkowskich względnie się bilansują, a rządy nie zadłużają się nadmiernie, przesądza to o braku zagrożeń dla gospodarki ze strony finansów publicznych. Bezpieczna sytuacja w budżecie ma bezpośredni wpływ na siłę i stabilność waluty. Wymóg niskiej inflacji stanowi warunek równowagi makroekonomicznej i trwałego wzrostu PKB, co jest istotne dla całego obszaru wspólnego pieniądza i jego wiarygodności. Pojedynczą gospodarkę predysponuje natomiast do uczestnictwa w strefie jednolitej waluty, gdzie stabilność cen wyostrza swoje znaczenie w sferze międzynarodowej konkurencyjności w sytuacji, kiedy znika kurs walutowy jako instrument dostosowawczy.

Kryterium rynkowych stóp procentowych odzwierciedla zaś długookresowe oczekiwania inflacyjne rynków finansowych, a co za tym idzie, pozwala ocenić, czy obniżenie stopy inflacji jest wystarczająco trwałe. Zasadność kryteriów potwierdzał dodatkowo fakt, iż ich wprowadzenie z definicji wsparło proces zawężania się rozbieżności między podstawowymi parametrami makroekonomicznymi w poszczególnych krajach, co utrwalało spójność gospodarczą całego ugrupowania, tak bardzo istotną z punktu widzenia efektywności integracji monetarnej.

Odrębnego opisu wymaga w tym miejscu kryterium kursu walutowego. Jego spełnienie miało weryfikować adekwatność przyjętego sztywnego parytetu kursowego, a także potwierdzać, że waluta osiągnęła dostateczny stopień stabilności. Niewielki zakres fluktuacji kursu dowodzić miał gotowości do włączenia się do obszaru jednolitego pieniądza. Jeśli bowiem faktycznie zanikały wahania kursu, świadczyło to o „stapianiu się” danej waluty z walutami pozostałych krajów członkowskich. W tych okolicznościach wprowadzenie w miejsce wielu walut narodowych wspólnej jednostki monetarnej stanowiłoby akt niejako naturalny, nie zaś sztuczny (jedynie administracyjny), którego pochodną byłyby zapewne ostre zaburzenia w sferze realnej gospodarki.

1 stycznia 1999 roku dotychczasowy mechanizm kursowy ERM zastąpiony został przez nowy mechanizm ERM2 (Exchange Rate Mechanism 2). Modyfikacja wobec poprzedniego rozwiązania polegała na sformułowaniu bilateralnych stałych kursów (i utrzymywaniu ich, tak jak wcześniej, w dopuszczalnym paśmie wahań +-15%) między nową wspólną walutą euro a walutami krajów aspirujących do jej przyjęcia. Wcześniej stosowano jedynie wzajemne kursy wymienne walut narodowych (DEM/FRF, ITL/NLF itp.), nie określano natomiast kursów walut narodowych bezpośrednio wobec euro. Wygładzenie fluktuacji kursu krajowej waluty w stosunku do euro przez co najmniej dwuletni pobyt w ERM2 stanowi od tej pory rzeczywiste kryterium kursowe, które należy spełnić, aby stać się członkiem unii walutowej.