Wystąpienia publiczne menedżerów - smaczki

Przeczytaj także: Sytuacja kryzysowa a sztuka przemawiania

Istotę mechanizmów rządzących wypowiedzią metaforyczną stanowi projekcja na przedmiot podstawowy pewnego zespołu skojarzeń jakie niesie ze sobą przedmiot wtórny. Oba elementy wchodzą z sobą w związek, oddziałują na siebie, modyfikując nawzajem swoje właściwości. Działanie nadawcy składa się, w tym ujęciu, z następujących elementów: identyfikacji podmiotu wypowiedzi – „tematu głównego” metafory (X-a, przedmiotu pierwotnego), przywołaniu opinii na temat Y-a, tematu pomocniczego (wtórnego) metafory, wyboru pewnych cech Y-a, które w danej sytuacji można przypisać X-owi, i, w końcu, przeniesieniu ich na X. W przywołanym wcześniej przykładzie „małżeństwo” (X) jest postrzegane w kategoriach gry, rywalizacji (Y). Sugeruje się więc, iż działania obojga małżonków są wynikiem chłodnej kalkulacji, że opierają się na określonych strategiach. Snując sieć metaforycznych skojarzeń, mógłbym rzec, iż małżonkowie to rywale, są jak dwa odrębne państwa, z których każde prowadzi własną politykę zagraniczną. Ich współdziałanie zdaje się określać formuła „chwiejnej równowagi”, balansowanie na krawędzi porozumienia.

Metafory te narzucają jednoznaczne wartościowanie. Ambiwalencja znaczenia jest niepożądaną cechą dyskursu, który ma przekonywać do (swoich, partykularnych) racji, zaś wykorzystywane w przenośni skojarzenia mają zwykle charakter stereotypowy i to zapewnia możliwość porozumienia się. To język właściwy prasie różnych partii, przestrzeni słów autorytarnych lub/i wystawianych „na sprzedaż” opinii publicznej czy określonej grupie docelowej. Wypowiedzi te, narzucając sugestywną perspektywę oglądu pewnych zjawisk, mogą przyczynić się do sukcesu męża stanu, publicysty czy do pomnożenia dóbr właściciela przedsiębiorstwa. Walka w świecie metafor stricte „jednoznacznych” przypomina zabiegi ekip saperskich – „rozbrajanie” przenośni polega w tej przestrzeni na odwracaniu jej wartości aksjologicznej. Jeśli dana metafora ukazuje określone zjawisko w sposób pozytywny, trzeba spowodować, żeby naświetlone ono zostało negatywnie, i vice versa – żeby zjawisko ujęte negatywnie ukazało swe pozytywy.

Istotnymi aspektami metafory są: emfaza i rezonansowość. Wypowiedź emfatyczna wyklucza wariacje oraz zamianę użytych w niej wyrazów na inne. Metafory rezonansowe mają – z kolei – zastanawiać i zaciekawiać niewyrażonymi implikacjami. Ich twórcy wymagają od odbiorcy współdziałania w rozumieniu tego, co kryje się za słowami.

Świetnym przykładem (choć jednym z wielu) jest piosenka „Wirtualna miłość” grupy Tymon & The Transistors, autorów ścieżki dźwiękowej do filmu „Wesele” Wojciecha Smarzewskiego. Nośnikiem akcji „Wirtualnej miłości” jest korespondencja elektroniczna, jaka nawiązała się miedzy bohaterem a „tajemniczą nieznajomą” z internetu: „któregoś ranka odpaliłem swój komputer,/ by w gorączce sprawdzić, czy jest jakiś list/ kiedy tylko zobaczyłem mail «I love you»,/ serce mi zaczęło tłuc ze wszystkich sił/ lecz niestety to był ów przeklęty wirus,/ co kasuje ci na zawsze twardy dysk/ razem z nim przepadła moja wielka miłość,/ wszystkie plug-iny i mój platoniczny film”. W cytowanych zdaniach fabuła o groźnym wirusie komputerowym została osnuta na kanwie kiczowatego melodramatu, zaś stereotypowa „choroba” miłości – upodobniona do zmory użytkowników globalnej sieci. Bohater wyraża swą kondycję słowami: „ma samotność niczym Wszechświat trwa i trwa”. Tym samym składa on akces do towarzystwa wielbicieli seriali, tanich romansów i stereotypów poznawczych. Autor wzniósł ironicznym tekstem „Wirtualnej miłości” pomnik miernocie i zakłamaniu, które – w większym lub mniejszym stopniu – określają wszystkich bohaterów filmu Smarzewskiego, zaś jego metafory można uznać za bardzo sugestywne, „mocne”, ponieważ są one zarówno emfatyczne (jedyne w swoim rodzaju), jak i rezonansowe (dają do myślenia).