Ewaluacja projektu europejskiego - 3 fazy

Przeczytaj także: Zarządzanie projektem - analiza słabych stron

1. Ewaluacja ex ante

Ewaluacja wstępna (ex ante) jest przeprowadzana przed rozpoczęciem realizacji programu, w fazie programowania. Ma ona na celu zweryfikowanie długofalowych efektów wsparcia, w ramach założeń przyjętych w przygotowanych dokumentach programowych, oraz służy przygotowywaniu planów rozwoju, programów operacyjnych, jednolitych dokumentów programowych oraz uzupełnień programów. Chodzi o zagwarantowanie odpowiedniej jakości dokumentów programowych, a co za tym idzie — zapewnienie, że środki przeznaczane na realizację polityki spójności społeczno-gospodarczej zostaną wykorzystane w sposób gwarantujący osiągnięcie najlepszych efektów. Ewaluacja ex ante jest obowiązkiem władz odpowiedzialnych za przygotowanie planów rozwoju, pomocy i uzupełnienia programu.

Można wyróżnić sześć elementów, istotnych przy przeprowadzaniu ewaluacji ex ante:

• dotychczasowe doświadczenia w zakresie wdrażania programów w danym kraju, regionie lub sektorze gospodarki,
• środowisko społeczno-gospodarcze, w którym będzie funkcjonować program (w postaci analizy mocnych i słabych stron oraz potencjału kraju członkowskiego, regionu lub sektora),
• spójność strategii programu oraz jej zgodność z analizą sytuacji społeczno-gospodarczej,
• cele programu wraz z ich kwantyfikacją,
• ocena oddziaływania społeczno-gospodarczego programu,
• system wdrażania programu podlegającego ewaluacji.

Pierwszym krokiem przy realizacji ewaluacji ex ante programów finansowanych z funduszy strukturalnych jest zapoznanie się przez zespół oceniający z wynikami podobnych programów realizowanych w przeszłości w danym regionie lub sektorze, w tym programów wdrażanych w poprzednich okresach programowania strukturalnego. Rzadko zdarza się bowiem, aby program, który ma być finansowany z funduszy strukturalnych, nie stanowił kontynuacji pewnych działań podjętych w danym regionie lub sektorze w przeszłości. Doświadczenia związane z realizacją programów w przeszłości mogą zostać wykorzystane przy przygotowywaniu programów podlegających ewaluacji ex ante. Szczególnie wartościowym źródłem wiedzy może być:

• analiza raportów ewaluacyjnych związanych z tymi programami, zawierają one bowiem krytyczną analizę warunków, zasad oraz efektów wdrażania programów,
• rozmowy z przedstawicielami instytucji zaangażowanych we wdrażanie tych programów.

Drugim krokiem ewaluacji ex ante jest analiza środowiska społeczno-gospodarczego, w którym funkcjonować będzie program. Teraz oceny dokonuje się biorąc pod uwagę zapisy dotyczące priorytetowych obszarów wsparcia Wspólnoty, a więc:

• zasobów ludzkich i zatrudnienia,
• stanu środowiska,
• polityki równych szans kobiet i mężczyzn.

W obszarze zatrudnienia zadaniem ewaluatorów jest dokonanie ilościowej i jakościowej ewaluacji:

• Sytuacji na rynku pracy w kraju, regionie i sektorze. Ewaluacja sytuacji na rynku pracy powinna dotyczyć takich zagadnień, jak: zatrudnienie, bezrobocie, zagrożenie bezrobociem, systemy edukacji szkolnej i pozaszkolnej, zapotrzebowanie na rynku pracy na konkretne specjalności oraz system instytucjonalny rynku pracy.
• Strategii w zakresie zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich realizowanej w danym kraju, regionie i sektorze.
• Strategii przyjętej dla danego programu, podlegającego ewaluacji w odniesieniu do problemów zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich.

Diagnoza w zakresie ochrony środowiska obejmuje:

• ocenę aktualnej sytuacji środowiskowej w danym kraju, regionie i sektorze,
• opis działań w zakresie ochrony środowiska podejmowanych przez władze krajowe, regionalne lub lokalne (w tym ocenę systemu wdrażania tych działań),
• ocenę zgodności zaproponowanej strategii programu z aktualną sytuacją środowiska, unijnym prawodawstwem w zakresie środowiska oraz szacunkowy wpływ wdrożenia programu podlegającego ewaluacji na stan środowiska w kraju lub regionie.