Dotacje unijne: wdrożenie budżetu zadaniowego

Przeczytaj także: Dotacje unijne 2007-2013 a zmiany procedur - porady

Poprzez układ zadaniowy budżet staje się czytelny i przejrzysty. Stosuję tu zamiennie pojęcie budżet zadaniowy i budżetowanie zadaniowe, jednak przez pierwsze rozumiemy jako wynik drugiego, czyli procesu budżetowania zadaniowego, całościowego mechanizmy zarządzania środkami publicznymi opartego na metodyce wykorzystywania informacji o wynikach realizacji zadań publicznych. Budżet zadaniowy, jak każda nowość, może budzić obawy, szczególnie szereg wątpliwości pojawia się ze strony bezpośrednio zainteresowanych. Stąd istotne jest, aby jego koncepcja, zalety i użyteczność była nie tylko znana, ale także rozumiana we wszystkich strukturach jednostek organizacyjnych, zarówno na szczeblu krajowym, jak i jednostek samorządu terytorialnego.

Administracja, czyli dostawca usług

Teoretyczną podstawą dla budżetu zadaniowego jest koncepcja tzw. New Public Management, której początkowo doszukiwać można się jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku, a która od ponad 25 lat - na zachodzie Europy i w Stanach Zjednoczonych - jest przedmiotem licznych prac badawczych i wdrożeniowych. Po roku 1989 idee New Public Management zaczęły być również intensywnie promowane w Polsce, głownie przez doradców zagranicznych wspierających działalność samorządową. Koncepcja ta traktuje jednostki administracji publicznej jako dostawców specyficznych usług, a nie jako sformalizowane urzędy, wykonujące prawem przypisane, biurokratyczne działania.

Podstawowe funkcje urzędów są analizowane prawie wyłącznie z punktu widzenia klienta, bądź zewnętrznego (obywatela), bądź wewnątrzadministracyjnego (innej jednostki publicznej, innego urzędu, jednostki nadrzędnej). Przy takich koncepcjach pojęcie klienta i pojęcie usługi są pojęciami fundamentalnymi. Działania administracji zorientowane są wtedy na obywatela jako na odbiorcę usług i klienta, a władza publiczna postrzegana jest jako odpowiedzialna za dostarczenie tych usług, które są niezbędne dla społeczeństwa. Odpowiedzialność za dostarczanie usług przez władzę publiczną oznacza odpowiedzialność za to, aby usługa była dostępna, a jakość usługi była zgodna ze znanymi i akceptowanymi społecznie normami, natomiast nie musi angażować się w wykonywanie tej usługi bezpośrednio. Dlatego też logiczną konsekwencją odpowiedzialności władzy publicznej za świadczenie określonych usług jest powiązanie usług z pojęciem standardu usług.

Należy podkreślić, że władza publiczna nie zawsze bezpośrednio wykonuje dane zadanie, ale zawsze odpowiada za właściwy standard danej usługi. Każde zadanie publiczne można opisać w kategoriach standardów, regulujących jego funkcjonowanie. Standardy te mogą wynikać z przepisów prawa lub z innych przesłanek, niezwiązanych z prawem materialnym. Takimi przesłankami mogą być zawarte umowy (np. między organem samorządu terytorialnego a firmą wykonującą określone usługi publiczne), obowiązek wykonywania działań służących do realizacji celów strategicznych jednostek wyższego stopnia, czy też deklaracje, będące rodzajem zobowiązania publicznego. Pojęcie standardu nie zostało zdefiniowane w polskiej normie prawnej, rozumiane jest powszechnie jako określenie pewnego wymaganego poziomu dokonań, np. koszyk świadczeń gwarantowanych w służbie zdrowia.