Alternatywne metody zarządzania kosztami

Przeczytaj także: Rachunek kosztów TDABC: metodyka wdrażania

Problemowe modele rachunku kosztów nie nadają się do wykorzystania w celach ewidencyjno-sprawozdawczych, są jednakże doskonałymi narzędziami wyznaczania i realizacji założeń planistycznych, kontrolnych i decyzyjnych.

Strategiczne zarządzania kosztami zakłada, iż dziś podjęte decyzje generują koszty w przyszłości, w związku z czym, aby osiągnąć długoterminową rentowność, powinny być dokładnie planowane i podległe okresowej kontroli. Najpopularniejsze metody strategicznego zarządzania kosztami to rachunek kosztów związany z cyklem życia produktów, rachunek kosztów docelowych oraz rachunek kosztów ciągłego doskonalenia.

Rachunek kosztów cyklu życia produktów (lifecycle costing)

Cykl życia produktu jest to okres od wprowadzenia produktu na rynek do momentu jego wycofania. Lifecycle costing przyjmuje za założenie, że w różnych fazach tego cyklu generowane są inne przychody i koszty. Bierze się tu pod uwagę ponoszone koszty i uzyskiwane przychody w konkretnej fazie oraz wartości skumulowane. Wobec tego w pierwszej fazie, gdy produkt jest dopiero projektowany, ponoszone są wyłącznie koszty – badania nad produktem, przygotowanie do produkcji. Kolejna część cyklu, wprowadzenie produktu na rynek, pociąga za sobą koszty produkcji, sprzedaży i intensywnej promocji, przy jednoczesnych pierwszych przychodach z tytułu sprzedaży. W trzecim etapie, intensywnego wzrostu, zwiększony wolumen sprzedaży pociąga za sobą coraz wyższe przychody, ale i rosnące koszty wytworzenia, zaopatrzenia, ogólnego zarządu i zbycia. Najpóźniej w tym momencie, o ile nie stało się to w fazie drugiej, skumulowane przychody powinny przekroczyć skumulowane koszty, by można było mówić o opłacalnej produkcji. Faza czwarta, zwana stabilizacją lub dojrzałością, to okres utrzymywania się popytu na produkt w na stałym wysokim poziomie. Warto zauważyć, że, obok kosztów podobnych do etapu trzeciego, występują tutaj dodatkowe koszty poniesione na badania nad innowacjami i poprawą jakości, które mogłyby wydłużyć życie wyrobu na rynku. Etap ostatni, to spadek sprzedaży i postępujące za nim ograniczenie produkcji. W związku z tym ograniczeniu ulegają koszty produkcji, zbytu i promocji, nie podejmuje się już nowych badań nad doskonaleniem produktu.

Rachunek kosztów docelowych (target costing)

Target costing jest odpowiedzią na stale skracające się w rozwiniętej gospodarce cykle życia produktów. To podejście bazuje na twierdzeniu, iż 80% kosztów jest ustalana już na etapie projektowania produktu, a tylko pozostałe 20% może być ograniczone w procesie produkcyjnym. Ponadto strategia zakłada osiągnięcie wiązki celów powiązanych z produktem: jego funkcjonalność i jakość, a następnie cena, za jaką klienci skłonni by byli kupić produkt, jednocześnie gwarantująca rentowność z jego sprzedaży. Już podczas projektowania produktu szacuje się wielkość jego sprzedaży po danej cenie. Metoda rachunku kosztów docelowych wychodzi niejako „od klienta”, ustalając na początku docelową cenę sprzedaży produktu, akceptowalną przez nabywcę. W następnej kolejności szacuje się docelowy zysk jednostkowy, będący różnicą ceny sprzedaży i kosztu wytworzenia. Ten koszt wytworzenia nosi miano kosztu dopuszczalnego i jest celem, do którego dąży przedsiębiorstwo w całym cyklu produkcyjnym. Następnie wyznaczeniu podlega koszt docelowy, czyli jednostkowy koszt wytworzenia, uwzględniający technologię i organizację produkcji oraz inne jej uwarunkowania (zaopatrzeniowe, finansowe). Może on być nieznacznie wyższy od kosztu dopuszczalnego, ale kardynalna zasada target costing mówi, iż nigdy nie może on zostać przekroczony. Ostatnim etapem jest dezagregacja kosztów docelowych, czyli ich rozszczepienie na poziomach produktu, jego komponentów oraz łańcucha dostaw, której celem jest monitoring, a także, w miarę możliwości, sukcesywne obniżanie poszczególnych składników kosztów.