Pomoc publiczna w UE a spory sądowe

Przeczytaj także: Komisja Europejska zatwierdziła pomoc dla LOT-u

Baza danych e-Competitions

Oprócz raportu na zlecenie Komisji Europejskiej, Lovells opracował także leksykon terminów z zakresu pomocy publicznej dla potrzeb bazy danych prawa konkurencji e-Competitions. Zespół ds. Pomocy Publicznej w brukselskim biurze Lovells koordynował pracę międzynarodowego konsorcjum 27 krajowych sprawozdawców, analizujących podstawy prawne dla zastosowania zasad pomocy publicznej na poziomie krajowym i badających sprawy z 27 państw członkowskich w latach 1999-2009. Ogółem przeanalizowano niemal 600 spraw. Opracowana została interaktywna baza danych, w której zarejestrowano wszystkie sprawy z poszczególnych państw członkowskich dotyczące pomocy publicznej, włączając raporty i komentarze do spraw.

Dzięki przygotowanej bazie danych sędziowie krajowi, urzędnicy krajowi oraz urzędnicy unijni, prawnicy i inne osoby zainteresowane, w tym podmioty udzielające pomocy, beneficjenci, osoby trzecie i inwestorzy, będą mogli zapoznać się ze środkami prawnymi przysługującymi w postępowaniach przed sądami krajowymi. Jest to pierwsza wyczerpująca baza danych poświęcona zastosowaniu zasad pomocy publicznej w praktyce przez sądy krajowe.

Komentarz Roberta Gago, Szefa Praktyki Prawa Konkurencji w kancelarii Lovells:

„Przeprowadzone przez Lovells analizy kilkunastu (do tylu udało się dotrzeć) wyroków polskich sądów wskazują, iż większość z nich dotyczy sporów pomiędzy beneficjentami a organami udzielającymi. Z reguły przedsiębiorcy składali pozwy o wypłatę obiecanych dotacji, mimo, iż nie spełniali wymogów formalnych danego programu. Z kolei organy występowały przeciwko beneficjentom o zwrot dotacji wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem. W jednej ze spraw przedsiębiorca występując przeciwko ARiMR żądał wypłaty dotacji przewidzianej w umowie lub wypłaty odszkodowania. Sąd oddalił roszczenie stwierdzając, że umowa była nieważna, gdyż została zawarta na podstawie sprzecznych z prawem europejskim przepisów krajowych, wobec czego ARiMR nie mogła wypłacić subwencji. Oceniając zgłoszone roszczenie odszkodowawcze sąd stwierdził, że samo zestawienie przychodów za ostatnie 2 lata było niewystarczające, aby udowodnić szkodę, a inne dowody były spóźnione. W rezultacie mimo zawarcia z agencją rządową umowy na podstawie obowiązującego w owym czasie rozporządzenia, całe ryzyko prowadzenia inwestycji bez uzgodnionego wcześniej wsparcia ARiMR spadło w całości na przedsiębiorcę, gdyż jak stwierdził Sąd Najwyższy rozpatrując kasację w tej sprawie ”przedsiębiorca działający w danej dziedzinie nie może powoływać się na nieznajomość obowiązującej regulacji prawnej, także w odniesieniu do prawa wspólnotowego dotyczącego tej dziedziny.” Każdy przedsiębiorca podejmujący inwestycje, w których ważną rolę odegra wsparcie państwa lub samorządu, jak również banki te inwestycje finansujące, powinni dokonać analizy zgodności oferowanego przez władze wsparcia z prawem europejskim.

Jak wynika z naszych analiz, w Polsce również istnieją istotne bariery w rozwoju private enforcement, takie jak: trudności w ustaleniu interesu prawnego, luki w przepisach proceduralnych, czy konieczność sprostania wysokim standardom dowodowym, jednak podstawowym problemem jest brak po stronie przedsiębiorców i ich doradców prawnych świadomości przysługujących im praw.

Na kilkanaście polskich spraw nie było żadnej, w której to konkurent występowałby przeciwko nielegalnej pomocy udzielonej innej firmie lub żądałby odszkodowania z tytułu utraconych przychodów. A przecież subwencje udzielane wybiórczo jednej z firm, przyznając jej szczególne preferencje, zniekształcają konkurencję na rynku. Komisja słusznie uznaje, że konkurenci powinni być z założenia najlepszymi strażnikami reguł pomocy publicznej, trudno jednak to osiągnąć, jeśli nie mają oni wiedzy, jakie środki im przysługują. Na państwie powinien spoczywać obowiązek ułatwienia procesu edukacji firm oraz sędziów w tym zakresie. Mogłoby to zostać zrealizowane np. przez wprowadzenie przez Ministerstwo Sprawiedliwości zasad identyfikacji i publikacji wszystkich orzeczeń wydawanych przez sądy dotyczących pomocy publicznej oraz przygotowanie przez UOKiK odpowiednich wyjaśnień dla przedsiębiorców w tym zakresie. Dodatkowo konieczne jest respektowanie zasad transparentności udzielanej pomocy, przykładowo można postulować wprowadzenie obowiązku podawania do publicznej wiadomości podstawowych elementów wszystkich decyzji udzielających wsparcia, (np. decyzji o zwolnieniu podatkowym), co dotyczyłoby również tych decyzji, które zdaniem organu udzielającego nie podlegają obowiązkowej notyfikacji do Komisji Europejskiej. Dopiero wtedy konkurenci będą mieli szansę dowiedzieć się o niezgodnym z prawem wsparciu udzielonemu innemu graczowi rynkowemu."