Restrukturyzacja a rozwój firmy

Przeczytaj także: Firma w kryzysie - restrukturyzacja, upadłość czy likwidacja firmy?

Restrukturyzacja to najogólniej przebudowa firmy. Może ona zostać przeprowadzona w niemal wszystkich obszarach przedsiębiorstwa: od przedmiotu działalności podstawowej, przez technologię produkcji i strukturę firmy po formę organizacyjno-prawną. Co więcej, w procesie restrukturyzacji wskazuje się na rewolucyjny charakter zmian oraz ich kompleksowość, czego wynikiem jest powstanie zupełnie nowego organizmu.

Istnieją dwie podstawowe przyczyny przeprowadzania restrukturyzacji. Pierwszą z nich jest restrukturyzacja o charakterze adaptacyjnym, mająca na celu dostosowanie firmy do zaistniałych warunków. Przyjmuje ona zazwyczaj postać restrukturyzacji naprawczej. Z drugiej strony jest restrukturyzacja rozwojowa, której zadaniem jest dostosowanie przedsiębiorstwa do warunków, które jeszcze nie mają miejsca, ale najprawdopodobniej wykształcą się w przyszłości, i wykorzystaniu ich do realizacji celów firmy. W takim wypadku mówi się o antycypacyjnym charakterze restrukturyzacji.

Przedsiębiorstwa, tak jak ludzie, mają swój lepszy i gorszy czas. Znamiennym jest, że często przyczyną kryzysu w przedsiębiorstwie jest dynamiczny wzrost firmy. Wówczas na skutek rosnącej produkcji, rynku zbytu czy biurokracji dotychczasowe rozwiązania przestają się sprawdzać, a firma musi stawić czoło nieznanym jej do tej pory problemom. O ile kierownictwo przedsiębiorstwa w porę zlokalizuje zagrożenia i podejmie stosowne kroki, zmiany mogą przybrać charakter ewolucyjny. Jednak sytuacja taka nie należy do zbyt częstych. Zdarza się, że menedżerowie „prześpią” zmiany zachodzące na rynku lub postęp przyjmuje na tyle dynamiczny charakter, iż restrukturyzacja jest niezbędna.

Restrukturyzacja rozwojowa jest najbardziej pożądaną formą tego procesu. Jest wykorzystywana w momencie wypatrzenia nowych możliwości, które jednak wymagają dogłębnych zmian w przedsiębiorstwie, mających głównie charakter jakościowy. Proces ten nie tylko zapobiega powstaniu i bezpośrednim skutkom kryzysu dotykającego firmę, ale także jest bodźcem do dalszej ekspansji poprzez pozyskanie i wykorzystanie nowych zasobów oraz pojawiających się szans. Skutkiem sprawnie przeprowadzonej restrukturyzacji rozwojowej może być nawet uzyskanie znacznej przewagi konkurencyjnej firmy.

Konieczność przeprowadzenia restrukturyzacji naprawczej bywa natomiast warunkiem przetrwania przedsiębiorstwa. Jej przyczyną może być nasilający się kryzys, którego przejawem najczęściej jest spadek zysku, produkcji lub sprzedaży, malejący udział w rynku czy pogorszenie relacji z dostawcami i klientami. Jeśli w porę zauważono nieprawidłowości w funkcjonowaniu firmy, kierownictwo powinno samo podjąć odpowiednie kroki.

Zdarza się jednak, że przedsiębiorstwo było na tyle zaniedbane, że w imię ochrony interesów kontrahentów firmy restrukturyzacja odbywa się pod nadzorem sądowym. Przyjmuje ona wówczas postać postępowania naprawczego, postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu z wierzycielami lub postępowania upadłościowego z likwidacją majątku firmy. Każde w powyższych rozwiązań jest bardzo trudnym doświadczeniem dla przedsiębiorstwa. Ostatnie z nich zaś przewiduje całkowitą likwidację przedsiębiorstwa. Tym bardziej warto więc pamiętać, że restrukturyzacja nie jest złem samym w sobie, ale jest odpowiedzią na pogarszającą się sytuację firmy. Jeśli zatem działania naprawcze zostaną podjęte odpowiednio wcześnie przedsiębiorstwo będzie miało o wiele większe szanse na przetrwanie.

Jako, że restrukturyzacja jest procesem kompleksowym, mającym znaczny wpływ na przyszłość przedsiębiorstwa, plan działania powinien być ułożony w ten sposób, by w znacznym stopniu wyeliminować improwizację oraz fragmentaryczność postępowania. Taki plan nosi miano programu restrukturyzacji. Powinien on zawierać przedstawienie obecnej sytuacji firmy, celów jakie firma ma osiągnąć poprzez przeprowadzenie restrukturyzacji, oraz warunków realizacji procesu i źródeł jego finansowania – jeżeli potrzebne będą dodatkowe nakłady. Podobnie, jak przy rozwiązywaniu każdego problemu o złożonej budowie, główne cele powinny być podzielone na działania cząstkowe, a następnie przydzielone poszczególnym członkom zespołu wraz z przydzieleniem im kompetencji, jakich wymaga wykonanie zadania, oraz odpowiedzialności za ich realizację.

Restrukturyzacja nie jest jednak receptą na świetlaną przyszłość firmy. Gdyby tak było, słowo to by nie budziło powszechnego postrachu w polskich przedsiębiorstwach. Z drugiej strony, zmiana jest integralną częścią istnienia firmy i jeśli nie jest ona przeprowadzana stale, drobnymi kroczkami, to raz na jakiś czas przedsiębiorstwo będzie zmuszone przejść gruntowną metamorfozę, tylko po to by przetrwać. Tak więc dla dobra przedsiębiorstwa warto oswoić się z tym słowem i nie stawiać znaku równości między restrukturyzacją a likwidacją firmy.