Aktywność zawodowa niepełnosprawnych

Przeczytaj także: Niepełnosprawni a aktywność zawodowa

Projekt pt. „Ogólnopolskie badania sytuacji, potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych w Polsce” realizowany był przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) oraz Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej (SWPS), współfinansowany przez Europejski Fundusz Społeczny. Badania przeprowadzone w ramach projektu wskazują na trudną sytuację osób niepełnosprawnych i definiują kroki, jakie należy podjąć, aby przeciwdziałać ich wykluczeniu i marginalizacji.

Dlaczego niepełnosprawni Polacy nie pracują?

Spośród 100 tys. badanych tylko 24% jest aktywnych zawodowo. Proporcje nieznacznie się zmieniają biorąc pod uwagę grupę w wieku aktywności zawodowej (15-64) - 38% pracujących, 62% niepracujących. Badaniu zostały poddane także osoby z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Odsetek pracujących - w zależności od przyjętej definicji - waha się od 13% do 30%. Wśród osób z rzadkimi niepełnosprawnościami efekt jest podobny - pracuje tylko 6%.

Z badań wynika, że im mniejsza miejscowość tym niższa aktywność - na wsi odsetek pracujących wynosi tylko 19%, w małych miastach (do 10 tys. mieszkańców) - 21%, w średniej wielkości (100-200 tys.) - 25%, w dużych miastach (powyżej 500 tys.) - 34%, w Warszawie już ponad 36%.

Osoby z najniższym wykształceniem postrzegają niepełnosprawność jako bardzo dużą barierę w aktywności zawodowej. Analogicznie Ci z najwyższym wykształceniem zdecydowanie częściej odpowiadają, że niepełnosprawność nie jest przeszkodą. Badania dowodzą także, że istnieje silny związek wykształcenia z wykonywanym zawodem: wykształcenie niższe wiąże się oczywiście częściej z pracami niewykwalifikowanymi, np. w rolnictwie czy ogrodnictwie, z kolei na najwyższych stanowiskach (kadra kierownicza), specjaliści; ale również pracownicy biurowi, przeważają osoby z wykształceniem wyższym. Proporcjonalnie najlepiej radzą sobie osoby z wykształceniem wyższym magisterskim (47% pracuje), licencjackim (45%), policealnym (41%), średnim technicznym (35%) – dla porównania wśród osób bez wykształcenia pracuje 16%, z zasadniczym zawodowym 26%.

Praca zawodowa a satysfakcja

Z badań wynika także, że osoby pracujące mają większe poczucie własnej wartości i akceptacji niż osoby bierne zawodowo. W jaki więc sposób angażować i aktywizować osoby niepełnosprawne? Według badaczy podstawowe działania mające na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa wykluczenia społecznego osób z ograniczeniami sprawności w okresie dorosłości powinny być realizowane w okresie dzieciństwa i dorastania.

- W okresie intensywnej edukacji (na ogół do 23-24 roku życia) pomiędzy osobami sprawnymi i tymi z ograniczeniami sprawności występuje więcej podobieństw niż różnic. Sugeruje to pozytywną rolę środowisk edukacyjnych w rozwoju osób niepełnosprawnych. W przypadku osób w wieku 18-23/24 lata nacisk instytucji działających na rzecz osób z ograniczeniami sprawności powinien być położony nie na aktywizację zawodową, ale właśnie na „aktywizację edukacyjną” – twierdzi dr Jacek Pluta, Kierownik Projektu ze strony PFRON.

Niska aktywność to niższy standard życia

Zespół badawczy starał się także znaleźć odpowiedź na pytanie - co stoi za tak niską aktywnością zawodową niepełnosprawnych Polaków. Blisko 65% (w grupie 15-64 lata) odpowiedziała, że "moja choroba i stan zdrowia całkowicie uniemożliwiają mi podjęcie pracy". Z kolei 46% twierdzi, że "z mojego orzeczenia wynika, że nie mogę pracować". Jest to o tyle dziwne, że orzeczenie lekarskie nigdy nie zabrania pracy zawodowej. Co ciekawe, aż 33% obawia się utraty renty (23%), a 15% narzeka "niegodne" pensje.

Nowe technologie szansą na lepsze życie

Spośród ankietowanych blisko 47% w ogóle nie korzysta z komputera z internetem. 20% korzysta rzadko. Tylko 34% wykorzystuje internet na co dzień do pracy, rozrywki, a także komunikacji z innymi (16% często, 18% bardzo często). To bardzo niewiele w porównaniu do innych krajów europejskich.