Wyznania religijne i stowarzyszenia narodowościowe w Polsce 2006-2008

Przeczytaj także: Wyznania religijne pracownika a urlopy i zwolnienia

Wyznania

Dużym wyzwaniem dla statystyki jest oszacowanie liczebności członków poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych, charakteryzujących się dużą różnorodnością, co do wielkości, stopnia rozproszenia i rozmieszczenia.

Jak do tej pory, jedynym źródłem informacji o strukturze wyznaniowej ludności Polski jest badanie statystyczne prowadzone przez GUS od 1990 roku, w ramach którego dane o stanie i działalności kościołów i związków wyznaniowych pozyskiwane są bezpośrednio od organizacji wyznaniowych.

W Polce przeprowadza się stosunkowo dużo badań reprezentacyjnych, w których uwzględnia się pytanie o wyznanie, w tym wiele poświęconych specjalnie tematyce religijnej. Niestety tego typu badania nie dają wystarczającej wiedzy na temat liczby członków poszczególnych wyznań. Ze względu na specyfikę wyznaniową społeczeństwa polskiego badania ankietowe pozwalają w zasadzie oszacować tylko procentowy udział katolików; czasami ujawniają także ułamki procenta deklaracji prawosławnych, protestantów lub świadków Jehowy.

Relatywnie niewielkie liczebności wyznań niekatolickich i ich nierównomierne rozmieszczenie sprawiają, że badania sondażowe nie są w stanie dostarczyć miarodajnych danych umożliwiających odtworzenie, czy choćby – przybliżenie pełnej struktury wyznaniowej ludności Polski. Większość spośród niewielkich ugrupowań religijnych w ogóle nie zostaje „wykryta” w badaniach przeprowadzonych na niewielkich, co najwyżej kilkutysięcznych próbach losowych.

Odpowiednim źródłem pozyskiwania danych dotyczących struktury wyznaniowej kraju może być spis powszechny ludności. Po raz ostatni pytanie o wyznanie było zadawane w spisie ludności i mieszkań z 1931 roku. W planowanym na 2011 rok spisie powszechnym stosowne pytanie o przynależność wyznaniową będzie kierowane do osób zamieszkałych w wylosowanych ok. 25% mieszkaniach. Udzielanie odpowiedzi na to pytanie będzie całkowicie dobrowolne.

Przedstawione w publikacji informacje pozyskane zostały przy pomocy statystycznej Ankiety wyznaniowej (AW), którą GUS kieruje każdego roku do organizacji wyznaniowych. Zakres danych pozyskiwanych przy pomocy tej ankiety obejmuje przede wszystkim podstawowe wielkości statystyczne, takie jak liczba: członków, duchownych, jednostek organizacyjno-terytorialnych różnego poziomu (wspólnot podstawowych i wyższego szczebla), obiektów sprawowania kultu. W zależności od stopnia zaawansowania wewnętrznej statystyki poszczególnych wyznań lub stopnia dopasowania ich struktur terytorialnych do podziału administracyjnego kraju, dane tego typu podawane są według województw. Ponadto w kwestionariuszu ankiety przewidziano miejsce na informacje o przejawach działalności statutowej, obejmujące takie kwestie, jak aktywność edukacyjna, pomoc społeczna i praca charytatywna, działalność wydawnicza i informacyjna – w miarę możliwości ujmowane ilościowo.

Temat badania oraz specyfika badanych podmiotów wymaga elastycznego podejścia, dlatego niezależnie od podstawowego i wystandaryzowanego modułu ankiety AW, stosownie do potrzeb informacyjnych, przedstawicielom kościołów i związków wyznaniowych zadawane są pytania o różne informacje o charakterze opisowym. Na przykład do wyznań rozpoczynających działalność kierowane są dodatkowe pytania, pozwalające scharakteryzować je pod względem takich zagadnień, jak: doktryna wiary i jej źródła, przejawy kultu religijnego, sposoby realizowania zaleceń wiary w życiu codziennym, a także zasady przyjmowania nowych wyznawców.